کاردرمانی سکته مغزی یکی از حیطه های مهم مداخلات کاردرمانی می باشد. روزانه افراد زیادی دچار سکته مغزی می شوند و این امر آن ها را با محدودیت های فراوانی مواجه می سازد. افراد ممکن است دچار ضغف و یا فلجی در یک طرف بدن، مشکلات تعادلی، مشکلات شناختی و… گردند. کاردرمانی سکته مغزی یکی از مهمترین و اساسی ترین اقدامات در روند بهبودی این بیماران می باشد.
سکته مغزی چیست و چگونه رخ می دهد ؟
شایع ترین بیماری در بزرگ سالان مغزی می باشد. احتمال بروز این بیماری در هر سنی و در هر زمانی وجود دارد. سکته مغزی دومین عامل مرگ و میر در تمام سنین در ایران است . در هر روز 300 نفر از هم وطنانمان دچار این عارضه می شوند . از لحاظ جنسیتی , آمار نشان می دهد که مردان بیشتر از زنان درگیر سکته مغزی شده اند .
متاسفانه 10 درصد از افرادی که دچار سکته مغزی شده اند , جان خود را از دست می دهند , 70 درصد از آن ها مغزی شده اند , شغل خود را از دست می دهند .
30 درصد از افرادی که دچار سکته مغزی شده اند زمین گیر شده و نمی توانند بدون کمک سایرین راه بروند .
سکته مغزی به معنای بسته شدن یا پاره شدن یک شریان مغزی است. به دنبال سکته مغزی اختلال در گردش خون در آن قسمت از مغز شخص اتفاق می افتد; که این اختلال در خونرسانی که در پی آن سکته مغزی اتفاق می افتد علت های متفاوتی دارد. این اتفاقات سبب بروز اختلالاتی در فرد می شوند که وی را نیازمند مداخلات کاردرمانی سکته مغزی خواهند کرد.
انواع سکته مغزی را بیشتر بشناسید
شایع ترین نوع سکته مغزی, سکته مغزی ایسکمیک (کاهش خون رسانی ) است; که این نوع از سکته مغزی بر اثر انسداد شریان های مغز است که از رسیدن اکسیژن به سلول های مغزی جلوگیری می شود .
نوع دیگری از سکته مغزی نیز, هموراژیک یا خونریزی دهنده می باشد; که در این نوع سکته مغزی خونریزی در مغز اتفاق می افتد.
علت سکته مغزی
در رابطه با علل بروز سکته مغزی عوامل زیادی مطرح است ; مواردی مثل چاقی , استعمال دخانیات , مصرف الکل , سابقه شخصی یا خانوادگی سکته مغزی , سکته قلبی , چاقی , کلسترول بالا , موارد دیگری مثل فشار خون بالا , عدم انجام فعالیت بدنی , عدم رعایت رژیم غذایی مناسب حاوی سبزیحات , میوه و غلات , ماهی ( مصرف بیش از اندازه چربی , نمک , کالری ) نیز در بروز سکته مغزی مطرح می باشد.
به گفته ی محققان , استرس مزمن و افسردگی در خود فرد و یا حتی افراد نزدیک به ایشان ریسک سکته مغزی را افزایش می دهد.
موارد دیگری نیز مثل سکته مغزی در ساقه مغز , سکته مغزی به علت آمبولی , به علت ترومبوز یا لخته خون , سکته مغزی به دنبال سردرد میگرنی و واسکولیت نیز در بروز این بیماری مطرح هستند که در رابطه با واسکولیت که از علل سکته مغزی است قابل ذکر است که این مورد از دلایل نادر سکته مغزی است و به معنای التهاب عروق خونی است که جریان خون به بخش هایی از مغز را کاهش می دهد. با بروز مشکلاتی در مغز و پدید آمدن محدودیت های حرکتی و تعادلی، فرد نیارمند کاردرمانی سکته مغزی خواهد بود.
همچنین باید این نکته را در نظر داشته باشیم که سکته مغزی ممکن است در اثر واکنش زنجیره ای حوادث ایجاد شود که با عوامل خطر مهمی مانند موارد روبه رو آغاز می شود : بیماری عروق کرونر, بیماری درون جمجمه ای, نارسایی قلبی, بیماری عروق مغزی, آنوریسم مغز, ضربان قلب نامنظم, نقایص مادرزادی قلب, بیماری دریچه قلب, ناهنجاری شریانی, عفونت یا التهاب قلب, کم خونی سلول داسی شکل, بارداری, بیماری خود ایمنی, سرطان.
آیا پیشگیری از سکته مغزی امکان پذیر است ؟
تحقیق صورت گرفته در سال 1394-1395 توسط آقای پوریا جنگجوی تحت عنوان بررسی سواد سلامت و آگاهی در مورد رفتارهای ارتقادهنده سلامت جهت پیشگیری از سکته مغزی در بالغین مراجعه کننده به کلینیک های سرپایی دانشگاه علوم پزشکی تبریز نشان می دهد که در رابطه با سواد پیشگیری از سکته مغزی 3.58 درصد بیماران سواد ناکافی , 6.16 درصد سواد سلامت مرزی داشتند . قابل توجه است که طبق تخمین انجمن ملی سکته مغزی 80 درصد از سکته های مغزی قابل پیشگیری هستند و شما میتوانید با ترک سیگار , کنترل دیابت و کلسترول و بهبود سبک زندگی خود از ایجاد سکته مغزی جلوگیری کنید.
علائم سکته مغزی چیست و چگونه فرد مستعد کاردرمانی در سکته مغزی می شود؟
نکته بسیار حائض اهمیت در رابطه با سکته مغزی شناخت علائم آن است .
سکته مغزی یا cerebrovascular accident ( CVA) موجب می شود که قسمت هایی از بدن دیگر قادر به فعالیت نباشند. از جمله علائم سکته مغزی می توان به مشکلات ناگهانی در صحبت کردن , تاری در دید به خصوص در یک چشم , مشکل در درک صحبت و شناخت دیگران , کاهش ناگهانی قدرت بدن , تعادل بدن ( به سختی راه رفتن ) و قوای حسی , به هم خوردن تعادل بدن به طور ناگهانی که احتمالا با حالت تهوع همراه است , استفراغ کردن , سکسکه و یا به سختی قورت دادن غذا اشاره کرد , از موارد دیگر در رابطه با علائم سکته مغزی می توان بی اختیاری ادرار و مدفوع , سردرد شدید یا سردرد رعد و برقی و فلج نیمه بدن را نام برد .
درمان سکته مغزی و اهداف کاردرمانی در سکته مغزی
در درمان سکته مغزی و بهبود بیماران, در کنار درمان های دارویی در درازمدت جهت بهبود بیماران سکته مغزی , برنامه های توانبخشی بسیار سودمند می باشد. از آنجا که سیستم عصبی دارای خاصیت نوروپلاستیسیتی می باشد و این خاصیت در 6 ماهه اول بعد از سکته مغزی در بیشترین حد ممکن است ضرورت درمان توانبخشی و خدمات کاردرمانی در حیطه سکته مغزی بیشتر روشن می گردد.
هدف از کاردرمانی سکته مغزی به گونه ای می باشد که این بیماران در حداقل زمان و تا حد امکان استقلال خود را بازیابند. کاردرمانی سکته مغزی مانند واسطه ای بین بیمارستان و جامعه عمل کرده و موجب بازگشت زودتر بیمار به جامعه میگردد.
مزایای کاردرمانی سکته مغزی
از مزایای کاردرمانی در سکته مغزی می توان به بهبود کیفیت زندگی , یادگیری استراتژی هایی برای غلبه بر چالش ها , تطبیق فضای زندگی با توجه به نیازها, مقابله با چالش ها و بازگشت به فعالیت های روزمره اشاره داشت.
نقش توانبخشی و کاردرمانی سکته مغزی
کاردرمانی سکته مغزی یکی از شاخه های علوم توانبخشی است که با استفاده از فعالیت های هدفمند به افراد مبتلا به بیماری های نورولوژیک کمک می کند تا بیشترین استقلال را بدست آورند.
از آنجا که سکته مغزی می تواند فعالیت های روزمره زندگی افراد مبتلا شامل ; لباس پوشیدن , حمام رفتن , غذا خوردن و سایر حیطه های زندگی روزمره را دچار آسیب کند و تقریبا 50درصد افراد دچار سکته مغزی دچار مشکلات و اختلالات حرکتی دائمی در زمینه وضعیت های بدن و تعادل و راه رفتن به تنهایی می شود , ضرورت کاردرمانی در سکته مغزی مشخص می شود.
کاردرمانی در سکته مغزی موجب می گردد تا پیامدهای پس از سکته مغزی بهبود یابد .
فعالیت های فیزیکی در کاردرمانی درسکته مغزی شامل : تمرینات مهارتی ( motor – skill (exercises
, تمرینات حرکتی (mobility training) , درمان با استفاده از محدودیت حرکتی (constraint-induced therapy), درمان دامنه حرکتی (range of motion therapy) می باشد.
یکی از اصول کاردرمانی در سکته مغزی تمرینات صورت گرفته بر روی عضلات و مفاصل و تاندون ها می باشد ; کاردرمانی در بیماران سکته مغزی به بهبود و تقویت عملکرد مفاصل و کم شدن سفتی عضلات کمک می کندو موجب استقلال بیمار می گردد .
یکی دیگر از اصول مهم در زمینه ی فیزیوتراپی و کاردرمانی در سکته مغزی تاکید تراپیست بر استفاده بیمار از سمت مبتلا می باشد ; حتی اگر بیمار این کار را به سختی انجام دهد , که البته یک سری تکنیک های خاص در کاردرمانی در سکته مغزی وجود دارد که درمانگر از این موارد بهره می برد.
نکات مهم
تمرینات داده شده توسط درمانگر برای بیمار با مشکل سکته مغزی همسو با فعالیت های روزمره زندگی بیمار است . بدین صورت که در کاردرمانی سکته مغزی تاکید بر سطوح اولیه مثل نشستن ( (sittingو سپس سطوح بالاتر روزمره زندگی مثل ایستادن و سایر موارد است بدین صورت که شامل : حفظ تعادل در وضعیت نشسته , دراز کردن دست و گرفتن اشیا , برخاستن از روی صندلی , حفظ تعادل در وضعیت ایستاده و بالاخره راه رفتن است که در مراحل اولیه شاید نیاز به استفاده از واکر و سایر وسایل کمکی باشد .
اصل مهمی که در کاردرمانی بیماران سکته مغزی وجود دارد تکرار زیاد است چون با تکرار است که مغز می تواند تا حدودی عملکرد منطقه آسیب دیده ناشی از سکته مغزی را جبران کند.
کاردرمانگر هم چنین در توانبخشی بیماران با مشکل سکته مغزی از مشارکت اطرافیان نیز برای تسریع روند درمان بهره می برد , بدین صورت که با آموزش تمرینات در منزل به اطرافیان بیمار و پیگیری درمان به تسریع بهبود بیمار کمک می کند .
به شکل کلی میتوان عنوان کرد که کاردرمانی در سکته مغزی سبب می شود استقلال و همچنین توانایی های از دست رفته بیمار در انجام فعالیت های روزمره زندگی در مبتلایان به سکته مغزی ارتقا یافته و این بیماران فرصت مجدد حضور در اجتماع و ایفای نقش های اجتماعی خود را داشته باشند .
به طور کلی میتوان استراتژی های کاردرمانی را در 4 قسمت توضیح داد :
چهار استراتژی برای کاردرمانی در سکته مغزی
- طراحی یک برنامه برای کار با اندام فوقانی
در این مرحله استفاده از اسپلینت , بستن اندام فوقانی یا استفاده از ویلچر برای کنترل قسمت آسیب دیده بدن را داریم که به منظور جلوگیری از بروز درد یا پیچ خوردگی آن عضو میباشد .
که توضیحات کامل در رابطه با نحوه استفاده از وسایل کمکی توسط کاردرمانگر برای بیمار سکته مغزی داده می شود .
- حرکت دادن هرچه زودتر اندام فوقانی و آموزش دادن استراتژی ها برای درگیر کردن آن ها
همونطور که گفته شد کاردرمانگر, بیمار با مشکل سکته مغزی را تشویق به استفاده هرچه زود تر از دست و اندام آسیب دیده خود میکند که شامل برخی حرکت های ساده مثل : استفاده از بازوی آسیب دیده برای باز کردن در و یا بستن دکمه لباس و سایر فعالیت های ساده روزمره زندگی است .
- ارزیابی بیمار به لحاظ بینایی
این مورد بررسی میدان دید و کمک به توانبخشی مشکلات مرتبط با بینایی بیمار را شامل می شود .
- بررسی مشکلات شناختی عملکردی
کاردرمانگر در سکته مغزی سطح شناخت بیمار را در همه فعالیت های روزمره مورد بررسی قرار می دهد. توجه شناختی در برنامه کاردرمانی شامل اطمینان از ایمن بودن محیط منزل , حفظ سلامت بدن , آشپزی کردن و انتخاب سبک زندگی سالم است .
نکته حائض اهمیت این است که مراحل شناختی پس از سکته مغزی بسیار متغیر است و هریک از بیماران با مشکل سکته مغزی نیاز به استراتژی های متفاوتی دارند.
کاردرمانگر شما به عنوان یکی از بازیکنان تیم
کاردرمانی عضو جدایی ناپذیر از تیم توانبخشی در سکته مغزی می باشد. تیم توانبخشی در سکته مغزی شامل پزشک متخصص ,پرستار , فیزیوتراپیست , گفتار درمانگر , مددکار اجتماعی و سایر متخصصان میباشد.
شما در رابطه با کاردرمانی در سکته مغزی معمولا می توانید 5 روز در هفته و هرروز 45 دقیقه از خدمات کاردرمانی در سکته مغزی بهره ببرید.
منابع:
1. انجمن علمی کاردرمانی آمریکا.
2. کلیک کنید.