در این مقاله ارتباط میان تشنج و سکته مغزی بررسی خواهد شد، با ما همراه باشید!
تشنج به چه معناست؟
سلول های مغزی در طی روند برقرار کردن تعاملات طبیعی و عادی خود ، الگو هایی از فعالیت الکتریکی منظم را به نمایش می‌گذارند.
سیگنال های الکتریکی تولید شده در این بین ، ممکن است در جهت برقراری ارتباط بین قسمت های مختلف سیستم اعصاب مرکزی (مغز و نخاع) و یا قسمت های دیگر بدن (تنه و اندام ها) استفاده شوند.
تشنج ، به یک اختلال الکتریکی ناگهانی و شدید در امواج و الگوهای الکتریکی مغز گفته می‌شود که در آن سلول های مغزی ، فعالیتی انفجاری را در تولید و انتقال ایمپالس های عصبی مختلفی را از خود نشان می‌دهند.
چه ارتباطی بین سکته مغزی و ابتلا به تشنج های مکرر وجود دارد؟
خطر ابتلا به تشنج های مکرر در افراد با سابقه تجربه کردن سکته مغزی ، به طور فزاینده ای افزایش پیدا می‌کند.
این موضوع عموما به دلیل تشکیل بافت اسکار در محل وقوع سکته در مغز و تاثیر نسج مذکور بر روی فعالیت الکتریکی مغز اتفاق می‌افتد.
بنابراین همانطور که پیش از این نیز بیان شد ، اختلال در فعالیت الکتریکی مغز مساوی با افزایش ریسک وقوع تشنج خواهد بود.
احتمال ابتلا به تشنج در صورت وقوع کدام نوع از سکته ها ، بیشتر خواهد بود؟
به صورت کلی می‌توان به دو نوع هموراژیک و ایسکمیک از حوادث عروق مغزی اشاره کرد.
سکته های همورژیک در اثر وقوع خونریزی در داخل و یا اطراف مغز اتفاق افتاده و سکته های ایسکمیک نیز در اثر لخته شدن خون در عروق تغذیه کننده مغز و توقف و یا کاهش خون رسانی در این عروق به وقوع می‌پیوندند.
بر اساس تحقیقات صورت گرفته افرادی که به سکته هایی از نوع همورژیک دچار شده باشند ، شانس بیشتری را برای تجربه کردن تشنج های مغزی ، به نسبت بیماران سکته ای با نوع ایسکمیک خواهند داشت.
همچنین محل وقوع سکته و میزان آسیب وارد شده در اثر آن نیز ، نقش تعیین کننده ای را در تعیین شانس ابتلا به انواع تشنج ها با منشأ غیر صرعی دارا هستند.
برای مثال وقوع سکته در قشر خاکستری رنگ نیمکره های مغز به دلیل عهده دار بودن وظایفی مهم در حیطه های تجزیه و پردازش اطلاعات ، تفکر و عملکرد هوشمندانه ، می‌تواند عواقب شدید تری از جمله بالاتر رفتن احتمال ابتلا به تشنج های مکرر داشته باشد.
وقوع تشنج بعد از سکته مغزی چقدر شایع است؟
به گفته انجمن سکته مغزی ملی آمریکا ، خطر وقوع تشنج پس از رخ دادن یک سکته مغزی در پنج روز اول پس از آن ، بسیار بیشتر است.
در واقع حدود ۵ درصد از این افراد در عرض چند هفته پس از سکته مغزی ، تشنج را تجربه خواهند کرد.
احتمال وقوع تشنج های حاد در ۲۴ ساعت پس از سکته های مغزی شدید از نوع هموراژیک و یا دربرگیرنده قشر مغز ، وجود خواهد داشت.
با تمامی این تفاسیر می‌توان گفت که حدود ۸ الی ۱۰ درصد افرادی که سکته کرده اند ، احتمالا در ادامه به تشنج هایی از طیف خفیف تا شدید گرفتار خواهند شد.
وقوع تشنج های مکرر در اینباره نیز ، نشان دهنده ابتلا به صرع حاصل از سکته مغزی خواهد بود.
با این اوصاف ، اگر حدود ۳۰ روز از وقوع سکته گذشته و تا به حال مبتلا به تشنج نشده باشید ، در ادامه شانس بسیار کمتری برای ابتلا به صرع حاصل از سکته خواهید داشت.
چگونه متوجه شویم که دچار تشنج شده ایم؟
بیش از ده ها نوع از تشنج های مختلف را می‌توان نام برد که می‌توانند بسته به محل وقوع و میزان فعالیت آن ها در مغز ، طیف مختلفی از علائم بالینی را به وجود آورند.
با این حال انواع تشنج ها با علائم بالینی زیر ، می‌توانند در این بین حاوی اشتراکاتی با یکدیگر باشند :
• گیجی مفرط
• اسپاسم یا از دست دادن کنترل عضلانی
• احساس سوزن سوزن شدن پوست
• تکان خوردن های شدید و بی دلیل
• از دست دادن هشیاری
• تغییر در درک محرک های بینایی ، شنیداری ، چشایی و …
• بی اختیاری ادرار و یا مدفوع
برای جلوگیری از وقوع تشنج پس از سکته ، چه می‌توان کرد؟
و اما تکلیف چیست؟
در واقع نمی‌توان راه حل هایی را یافت که به صورت صد در صدی شما را از ابتلا به تشنج پس از سکته ایمن کنند ، با این حال رعایت نکات ساده زیر ، می‌تواند برای کاهش خطر وقوع تشنج بسیار تاثیر گذار باشد :
• بدن خود را هیدراته نگه داشته و بیشتر مایعات بنوشید
• از خستگی و فعالیت شدید ذهنی بپرهیزید
• وزن خود را در محدوده طبیعی نگه دارید
• رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی داشته باشید
• با الکل خداحافظی کنید
• سوء مصرف مواد را کنار بگذارید
چگونه می توانید به فردی که دچار تشنج پس از سکته شده کمک کنید؟
در صورت مواجه شدن با شخصی که در حال حاضر مبتلا به حملات مغزی با منشا تشنج شده است ، می‌توانید کار های زیر را انجام دهید :
• وی را به پهلو قرار بدهید ، این موضوع باعث کاهش موثر خطر خفگی حاصل از استفراغ می‌شود
• بالشتکی کوچک و نرم (یا چیزی شبیه به آن) را در زیر سر او قرار دهید تا از آسیب بیشتر به جمجمه و مغز او خودداری شود
• یقه پیراهن او را گشاد تر کنید
• به هیچ وجه حرکات او را محدود نکنید مگر اینکه متوجه شوید در حال آسیب رساندن به خود می‌باشد
• از قرار دادن هرگونه شیئی در دهان او پرهیز کنید
• در صورتی که تشنج فرد بیش از ۲ دقیقه طول بکشد ، سریعا با مراکز پزشکی و درمانی تماس گرفته و او را به بیمارستان منتقل کنید ، اینگونه تشنج ها موقعیت های اورژانسی بسیار حساس و خطر آفرینی می‌باشند.
ارگوتراپی (OT) در درمان
درمانگران حیطه آکیوپیشن به افراد مبتلا به تشنج حاصل از سکته مغزی کمک می‌کنند تا به حداکثر میزان از استقلال عملکردی خود در انجام کارهایی مانند فعالیت های روزمره خود برسند.
این فرآیند ممکن است شامل مراحل ارزیابی و طراحی یک پروتکل توانبخشی مخصوص برای هر بیمار ، انجام مداخلات درمانی و همچنین آموزش و مشاوره به توانخواه و نزدیکان او باشد.
فیزیوتراپی (PT) در درمان
فیزیوتراپیست ها می‌توانند به بیماران مبتلا به تشنج حاصل از سکته مغزی کمک کنند تا در فرآیند های فیزیکی مثل حرکت و راه رفتن فائق آیند.
این موضوع ممکن است شامل کمک برای بازیابی قدرت اسکلتی عضلانی در این افراد با استفاده از مدالیته های درمانی و یا ارائه و اعمال تمرین های دستی برای رسیدن به سطح عملکردی اولیه در بافت مورد نظر باشد.
گفتاردرمانی (SLP) در درمان
متخصصین گفتاردرمانگر در واقع برای ارزیابی و درمان افراد دارای مشکلات گفتار ، زبان و بلع آموزش دیده اند.
افراد با پیشینه وقوع سکته و تشنج های مرتبط با آن ممکن است با مشکلات زبانی ناشی از آسیب به نقاط کنترل کننده عضلات نواحی دهان و حلق و همچنین دشواری های شناختی حاصل از قسمت های مرتبط با درک و فهم زبان در نیمکره چپ مغز ، دست و پنجه نرم کنند.
استراتژی های درمانی اتخاذ شده برای هر یک از این افراد از جانب آسیب شناسان گفتار و زبان ممکن است بنا به محل ، میزان آسیب و سن و جنسیت بیمار ، متفاوت باشد.
منابع جهت مطالعه بیشتر :