تعویض مفصل زانو معمولاً جز آخرین راهکارهای درمانی برای مشکلات مفصل زانو است. اگر زانوی شما در اثر آرتروز یا آسیب به شدت آسیب دیده باشد، ممکن است انجام فعالیت های ساده مانند راه رفتن یا بالا رفتن از پله ها برای شما سخت شود. حتی ممکن است در حالی که نشسته اید یا دراز کشیده اید شروع به احساس درد کنید. اگر درمان های غیرجراحی مانند داروها و استفاده از تکیه گاه های راه رفتن دیگر مفید نیستند، احتمالاً باید به فکر جراحی تعویض کامل زانو باشید.
تعریف تعویض مفصل زانو
جراحی تعویض مفصل یک روش ایمن و موثر برای تسکین درد، اصلاح بدشکلی ساق پا و کمک به از سرگیری فعالیت های عادی است. جراحی تعویض مفصل زانو برای اولین بار در سال 1968 انجام شد. از آن زمان، پیشرفت در مواد و تکنیک های جراحی، اثربخشی آن را بسیار افزایش داده است. تعویض کامل زانو یکی از موفق ترین عمل ها در تمام پزشکی است. طبق گزارش آژانس تحقیقات و کیفیت مراقبت های بهداشتی، در سال 2017، بیش از 754000 تعویض زانو در ایالات متحده انجام شد. چه به تازگی کاوش گزینه های درمانی را آغاز کرده باشید یا قبلاً تصمیم به انجام جراحی تعویض مفصل زانو داشته باشید، این مقاله به شما کمک می کند تا در مورد این روش ارزشمند بیشتر بدانید.
آناتومی مفصل زانو
زانو بزرگترین مفصل بدن است و داشتن زانوهای سالم برای انجام بیشتر فعالیت های روزمره لازم است. زانو از انتهای تحتانی استخوان ران (فمور)، انتهای بالایی استخوان ساق پا (درشت نی) و کاسه زانو (کشکک) تشکیل شده است. انتهای این سه استخوان با غضروف مفصلی پوشیده شده است، ماده ای صاف که از استخوان ها محافظت می کند و آنها را قادر می سازد به راحتی در داخل مفصل حرکت کنند. منیسک ها بین استخوان ران و درشت نی قرار دارند. در تعویض مفصل زانو برخی از ساختارهای مفصل زانو عوض خواهند شد.
این گوه‌های C شکل یا منیسک ها به‌عنوان ضربه گیر عمل می‌کنند. رباط های بزرگ استخوان ران و درشت نی را در کنار هم نگه می دارند و ثبات را ایجاد می کنند. عضلات بلند ران نیز به زانو قدرت می بخشد. تمام سطوح باقی مانده از زانو توسط یک پوشش نازک به نام غشای سینوویال پوشیده شده است. این غشاء مایعی را آزاد می کند که غضروف را روان می کند و اصطکاک را در یک زانوی سالم تقریباً به صفر می رساند. به طور معمول، همه این اجزا در هماهنگی باهم کار می کنند. اما بیماری یا آسیب می تواند این هماهنگی را مختل کند و در نتیجه باعث درد، ضعف عضلانی و کاهش عملکرد شود. که می تواند گزینه ی انجام تعویض مفصل زانو را هم ایجاد کند.
علت
شایع ترین علت درد و ناتوانی مزمن زانو آرتروز است. اگرچه انواع مختلفی از آرتریت وجود دارد، اما بیشتر دردهای زانو تنها توسط سه نوع ایجاد می‌شوند:
- استئوآرتریت
- آرتریت روماتوئید
- آرتریت پس از ضربه
آرتروز. این نوع، یک نوع آرتریت “ساییدگی و پارگی” مربوط به سن است. معمولا در افراد 50 ساله و بالاتر رخ می دهد، اما ممکن است در افراد جوان تر نیز رخ دهد. غضروفی که استخوان های زانو را بالشتک می کند نرم شده و از بین می رود. سپس استخوان ها به یکدیگر ساییده می شوند و باعث درد و سفتی زانو می شوند.
روماتیسم مفصلی. در این بیماری غشای سینوویال که مفصل را احاطه کرده است ملتهب و ضخیم می شود. این التهاب مزمن می تواند به غضروف آسیب برساند و در نهایت باعث از بین رفتن، درد و سفتی غضروف و تعویض مفصل زانو شود. آرتریت روماتوئید شایع ترین شکل گروهی از اختلالات است که “آرتریت التهابی” نامیده می شود.
آرتریت پس از سانحه. این می تواند به دنبال آسیب جدی زانو باشد. شکستگی استخوان های اطراف زانو یا پارگی رباط های زانو ممکن است به مرور زمان به غضروف مفصلی آسیب برساند و باعث درد زانو و محدودیت عملکرد زانو شود.
عمل جراحی تعویض مفصل زانو چگونه انجام می شود؟
تعویض زانو (همچنین به آن آرتروپلاستی زانو نیز گفته می شود) را می توان با دقت بیشتری “بازسازی سطح زانو” نامید زیرا فقط سطح استخوان ها جایگزین می شوند.
چهار مرحله اساسی برای عمل تعویض مفصل زانو وجود دارد:
- آماده کردن استخوان. سطوح آسیب دیده غضروف در انتهای استخوان ران و تیبیا به همراه مقدار کمی از استخوان زیرین برداشته می شوند.
- قرار دادن ایمپلنت های فلزی در جای خود. غضروف و استخوان برداشته شده با اجزای فلزی جایگزین می شود که سطح مفصل را بازسازی می کند. این قطعات فلزی ممکن است به استخوان چسبانده شوند یا “فیت فشرده” شوند.
- مجدداً قرار دادن کشکک روی سطح در جراحی تعویض مفصل زانو . سطح زیرین کشکک (کشکک زانو) بریده شده و با یک دکمه پلاستیکی مجدداً ظاهر می شود. برخی از جراحان بسته به مورد، کشکک را مجدداً ظاهر نمی کنند.
- وارد کردن یک اسپیسر (spacer). یک اسپیسر پلاستیکی پزشکی بین اجزای فلزی قرار داده می شود تا سطحی صاف و لغزنده را ایجاد کند.
در طول عمل جراحی، جراح غضروف و استخوان آسیب دیده را از مفصل زانو خارج کرده و آن را با یک مفصل مصنوعی جایگزین می کند. به این عمل آرترو پلاستی زانو نیز گفته می شود که یکی از شایع ترین عمل های جراحی در آمریکا است.
شرح عمل
در عمل تعویض مفصل زانو قسمتی از استخوان و غضروف پایین ترین بخش استخوان ران و وبالاترین بخش استخوان ساق وقسمت پشتی استخوان روی زانو(پتلا) خارج شده و به جای آن ها مفصل مصنوعی که قسمت هایی از آن فلز و قسمت دیگر نوعی پلاستیک بسیار مقاوم است جای گذاری می شود.
اتصال بخش های فلزی مفصل مصنوعی به استخوان های باقی مانده ی ران وساق و پتلا به دو طریق انجام میشود:
مفصل سیمانی: از چسب مخصوص که به آن سیمان می گویند استفاده می شود. اکثر مفاصل مصنوعی زانو را امروزه با سیمان به استخوان می چسبانند. طول عمر مفصل مصنوعی به عوامل بسیاری مثل سطح فعالیت بدنی و وزن ، سلامت عمومی بیماروبسیاری از عوامل دیگر وابسته هست . یکی از مهمترین مشکلاتی که ممکن است برای مفصل مصنوعی در جراحی تعویض مفصل زانو به مرور زمان به وجود آمده و موجب می شود عمر این مفصل محدود شود لق شدن آن است.
مفصل بدون سیمان: محل تماس قسمت های فلزی و استخوان را به صورت زبر و با خلل و فرج ریز بسیار زیاد می سازند تا استخوان به داخل رشد کند و خودرا به آن بچسباند. احتمال لق شدن مفصل مصنوعی در این نوع هم وجو دارد.
آیا جراحی تعویض زانو برای شما مناسب است؟
تصمیم برای انجام جراحی تعویض کامل زانو باید با همکاری شما، خانواده، پزشک مراقبت های اولیه و جراح ارتوپد شما باشد. ممکن است پزشک شما را برای ارزیابی کامل به یک جراح ارتوپد ارجاع دهد تا مشخص کند آیا ممکن است از این جراحی سود ببرید یا خیر.
زمانی که جراحی تعویض مفصل زانو توصیه می شود:
دلایل مختلفی وجود دارد که پزشک شما ممکن است جراحی مفصل زانو را توصیه کند. افرادی که تعویض کامل زانو را تجربه می کنند اغلب دارای موارد زیر هستند:
- درد یا سفتی شدید زانو که فعالیت های روزمره از جمله راه رفتن، بالا رفتن از پله ها و نشستن و برخاستن از صندلی را محدود می کند. ممکن است راه رفتن بیش از چند بلوک بدون درد قابل توجه سخت باشد و ممکن است استفاده از عصا یا واکر لازم باشد.
- درد متوسط یا شدید زانو در هنگام استراحت، روز یا شب
- التهاب و تورم مزمن زانو که با استراحت یا دارو بهبود نمی یابد
- تغییر شکل زانو – خم شدن در داخل یا خارج زانو
- عدم بهبود قابل توجه با درمان های دیگر مانند داروهای ضد التهابی، تزریق کورتیزون، تزریقات روان کننده، فیزیوتراپی یا سایر جراحی ها
کاندیدهای جراحی تعویض مفصل زانو
هیچ محدودیت سنی یا وزنی برای جراحی تعویض کامل زانو وجود ندارد. توصیه های جراحی بر اساس درد و ناتوانی بیمار است نه سن. اکثر بیمارانی که تحت عمل تعویض کامل زانو قرار می‌گیرند در سنین 50 تا 80 سال قرار دارند، اما جراحان ارتوپد بیماران را به صورت جداگانه ارزیابی می‌کنند. تعویض کامل زانو در تمام سنین با موفقیت انجام شده است، از نوجوانان جوان مبتلا به آرتریت نوجوانان تا بیماران مسن مبتلا به آرتریت دژنراتیو.
ارزیابی ارتوپدی
ارزیابی با جراح ارتوپد شامل چندین جزء است.
- تاریخچه پزشکی. جراح ارتوپد شما اطلاعاتی در مورد سلامت عمومی شما جمع آوری می کند و از شما در مورد میزان درد زانو و توانایی شما برای عملکرد سوال می کند.
- معاینه ی جسمی برای انتخاب تعویض مفصل زانو . این حرکت زانو، ثبات، قدرت و هم ترازی کلی پا را ارزیابی می کند.
- اشعه ایکس. این تصاویر به تعیین میزان آسیب و تغییر شکل در زانوی شما کمک می کند.
- تست های دیگر گاهی ممکن است برای تعیین وضعیت استخوان و بافت های نرم زانو به آزمایش خون یا تصویربرداری پیشرفته مانند اسکن رزونانس مغناطیسی (MRI) نیاز باشد.
جراح ارتوپد شما نتایج ارزیابی شما را با خودتان بررسی می کند و در مورد اینکه آیا تعویض کامل زانو بهترین روش برای تسکین درد و بهبود عملکرد شما است یا خیر بحث خواهد کرد. سایر گزینه های درمانی – از جمله داروها، تزریقات، فیزیوتراپی، یا انواع دیگر جراحی – نیز در نظر گرفته شده و مورد بحث قرار خواهند گرفت. علاوه بر این، جراح ارتوپد خطرات و عوارض بالقوه تعویض کامل زانو، از جمله موارد مربوط به خود جراحی و مواردی که ممکن است در طول زمان پس از جراحی شما رخ دهد را توضیح خواهد داد.
هدف از جراحی تعویض مفصل زانو
- تسکین درد
بعد از جراحی تعویض مفصل زانو حدود 80 تا 90 درصد بهبود درد را گزارش کردند.
- اصلاح تغییر شکل زانو
- هنگامی که زانوها پرانتزی یا ضربدری می شود در صورت وجود درد و کاهش عملکرد با صلاحدید پزشک ممکن است نیاز به جراحی تعوثض مفصل زانو باشد.
بازگرداندن عملکرد و پایداری طول زندگی بیمار است.
تصمیم به انجام جراحی و انتظارات واقع بینانه
یکی از عوامل مهم در تصمیم گیری برای انجام جراحی تعویض کامل زانو، درک این موضوع است که این عمل چه کاری می تواند انجام دهد و چه کاری نمی تواند انجام دهد. اکثر افرادی که جراحی تعویض کامل زانو انجام می دهند، کاهش چشمگیر زانو درد و بهبود قابل توجهی در توانایی انجام فعالیت های معمول زندگی روزمره را تجربه می کنند. اما تعویض مفصل زانو به شما این امکان را نمی دهد که بیشتر از آنچه قبل از ابتلا به آرتروز می توانستید انجام دهید.
با استفاده و فعالیت معمولی، هر ایمپلنت جایگزین زانو در اسپیسر پلاستیکی خود شروع به سایش می کند. فعالیت یا وزن بیش از حد ممکن است این سایش طبیعی را تسریع کند و ممکن است باعث شل شدن و دردناک شدن زانو شود. بنابراین، اکثر جراحان توصیه می کنند تا پایان عمر پس از جراحی از فعالیت های پرتحرک مانند دویدن، آهسته دویدن، پریدن یا سایر ورزش های پرتحرک خودداری کنید. فعالیت‌های واقع بینانه پس از تعویض کامل زانو شامل پیاده روی نامحدود، شنا، گلف، رانندگی، پیاده‌روی سبک، دوچرخه سواری، رقص و سایر ورزش‌های کم تأثیر است. با اصلاح فعالیت مناسب، تعویض زانو می تواند سال ها دوام بیاورد.
عوارض احتمالی جراحی تعویض مفصل زانو
میزان عوارض پس از تعویض کامل زانو کم است. عوارض جدی، مانند عفونت مفصل زانو، در کمتر از 2 درصد از بیماران رخ می دهد. عوارض عمده پزشکی مانند حمله قلبی یا سکته حتی کمتر رخ می دهد. بیماری های مزمن ممکن است احتمال عوارض را افزایش دهند. اگرچه غیر معمول است، اما زمانی که این عوارض رخ می دهند، می توانند بهبودی کامل را طولانی یا محدود کنند. پس قبل از جراحی، نگرانی های خود را به طور کامل با جراح ارتوپدتان در میان بگذارید.
- عفونت
عفونت ممکن است در زخم یا عمق اطراف پروتز رخ دهد. ممکن است طی چند روز یا چند هفته پس از جراحی تعویض مفصل زانو ی شما اتفاق بیفتد. حتی ممکن است سال ها بعد رخ دهد. عفونت های جزئی در ناحیه زخم معمولاً با آنتی بیوتیک درمان می شوند. عفونت های بزرگ یا عمیق ممکن است نیاز به جراحی بیشتر و برداشتن پروتز داشته باشند. هر گونه عفونت در بدن شما می تواند به جایگزین مفصل شما سرایت کند.
- لخته شدن خون
لخته شدن خون در وریدهای پا یکی از شایع ترین عوارض جراحی تعویض مفصل زانو است. اگر این لخته‌ها آزاد شوند و به ریه‌های شما بروند می‌توانند زندگی را تهدید کنند. جراح ارتوپد شما یک برنامه پیشگیری را ترسیم می کند که ممکن است شامل بلند کردن دوره ای پاها، تمرینات ساق پا برای افزایش گردش خون، حمایت با جوراب ساق بلند و دارو برای رقیق شدن خون باشد.
-
مشکلات ایمپلنت در تعویض مفصل زانو
اگرچه طرح‌ها و مواد کاشت و همچنین تکنیک‌های جراحی به پیشرفت خود ادامه می‌دهند، سطوح ایمپلنت ممکن است فرسوده شده و اجزاء آن شل شوند. علاوه بر این، اگرچه به طور کلی میانگین ۱۱۵ درجه حرکت پس از جراحی پیش‌بینی میشود، اما گاهی اوقات ممکن است جای زخم زانو ایجاد شود و حرکت ممکن است محدودتر باشد، به ویژه در بیمارانی که قبل از جراحی حرکت محدودی داشته اند.
- درد مداوم
تعداد کمی از بیماران پس از تعویض زانو همچنان درد دارند. با این حال، این عارضه نادر است و اکثر بیماران پس از تعویض مفصل زانو تسکین درد بسیار خوبی را تجربه می کنند.
- آسیب عصبی عروقی
در حالی که نادر است، آسیب به اعصاب یا رگ های خونی اطراف زانو می تواند در طول جراحی رخ دهد.
بهبودی پس از عمل
برای هر فرد مدت زمانی که طول می کشد تا بهبودی کامل پیدا کند متفاوت از دیگری است اما دراین جا برخی از دستورالعمل های کلی برای بازگشت به زندگی عادی را می آوریم:
- انجام کارهای خانه: پس از سه تا شش هفته
- رابطه جنسی: پس از چهار تا شش هفته
- بازگشت به کار: پس از شش تا هشت هفته
- شنا: پس از شش تا هشت هفته
- رانندگی: پس از شش تا هشت هفته تعویض مفصل زانو راست شده باشد و اگر مورد عمل زانو چپ باشد پس از یک هفته می توانید دوباره رانندگی کنید. به طور کلی برای سهولت در خاطر ماندن، عدد شش هفته را برای کلیه اعمال فوق می توان درنظرگرفت.
مراقبت های بعد از جراحی
این مراقبت ها تاثیر بسیار زیادی در سرنوشت تعویض مفصل دارد. مهمترین این مراقبت ها عبارتند از:
- زخم جراحی بیمار بخیه شده و روی آن پانسمان قرارگرفته شده است. پانسمان باید هرچند وقت یک بار تعویض شود. فاصله زمانی بین تعویض پانسمان ها را پزشک مشخص می کند.
- در چند ماه اول بعد از عمل مختصری تورم در محل عمل و اندام تحتانی مبتلا وجود دارد که طبیعی است ولی هرگونه افزایش تورم باید به پزشک ارتوپد معالج رسانده شود.
- قدری بی اشتهایی تا چند هفته بعد از عمل تعویض مفصل زانو طبیعی است. بیمار از مواد غذایی آهن زیاد و میوه استفاده کند الکل ننوشد واز قهوه استفاده کند.(دلیل عمده بی اشتهایی مصرف داروهاست.)
- تا چند هفته بعد از عمل، بیمار در شب یا هنگام فعالیت ممکن است قدری ناراحت باشد که این حالت به تدریج از بین می رود و لذا لازم است یک چراغ خواب مناسب بالای سرشان دائم روشن بماند که دچار زمین خوردگی نشوند.
- تا وقتی مفصل مصنوعی در بدن وجود دارد هر وقت کار دندانپزشکی یا هر گونه جراحی و آندوسکوپی برای بیمار انجام می شود باید به دندانپزشک یا پزشک معالج خود اطلاع دهد تا برای مدتی برای وی داروی انتی بیوتیک تجویز کند چون میکروب ها می توانند در موقع دستکاری محوطه ی دهان و دندان یا سایر نسوج در موقع اعمال دندانپزشکی ازراه خون به محل مفصل مصنوعی رفته و در آن محل ایجاد عفونت کنند.
- داروهایی برای جلوگیری از لخته شدن خون در اندام های تحتانی به بیمار داده می شود که ممکن است تزریقی یا خوراکی باشد.
منابع
برای اطلاعات بیشتر در زمینه زانو درد و راه های پیشگیری از آن، لینک زیر را مطلعه فرمایید.