کاردرمانی شناختی یکی از حیطه های مهم مداخلات کاردرمانی می باشد. شناخت نقش مهمی در زندگی فرد دارد و اختلال در آن روند زندگی فرد را با چالش های بسیاری رو به رو می کند. افراد ممکن است به دلایل زیادی در توانایی های شناختی خود مشکل داشته باشند. چیزی که نمایان است، این است که عملکرد های شناختی تحت تاثیر عملکرد مغز بوده و به آن وابسته اند. بنابراین اختلالاتی مادرزادی و اکتسابی بسیاری می توانند عملکرد مغزی و در نتیجه عملکرد شناختی را تحت تاثیر قرار دهند. کاردرمانی در توانبخشی شناختی یک شاخه‌ی مهم از کاردرمانی است که در درمان این اختلالات موثر می باشد.
شناخت چیست؟ و کاردرمانی شناختی چه کاری انجام می دهد؟
شناخت به موارد زیر اشاره دارد:
- عملکردهای پردازش اطلاعات، از جمله توجه و حافظه
- عملکردهای اجرایی، از جمله برنامه ریزی، حل مسئله، خود نظارتی و خودآگاهی
عملکرد شناختی به تعامل میان مهارت های شناختی، مراقبت از خود و مهارت های زندگی در جامعه اطلاق می پردازد. این عملکرد به تفکر و پردازش درباره انجام فعالیتهای پیچیده روزمره اشاره می کند. ازجمله؛ مدیریت امور مالی، مدیریت امور خانه، مدیریت دارو، فعالیتهای داوطلبانه، رانندگی، کار و….
مداخلات کاردرمانی شناختی بر رابطه بین مهارت های شناختی مراجع، حیطه های عملکردی و زمینه های محیطی تمرکز می کنند. این مداخلات کمک می کنند تا افراد مبتلا به اختلالات شناختی، تجربه یک زندگی با کیفیت مناسب و مستقل را داشته باشند.
اختلالات شناختی به چه دلیل به وجود می آيند؟
شناخت مقوله حساسی است و موارد بسیاری بر عملکرد آن تاثیر می گذارند. از جمله موارد اثر گذاری که باعث اختلال در آن می شوند، می توان موارد زیر را نام برد.
- رشد و زمینه های ژنتیکی
به عنوان مثال، محرومیت های زیست محیطی، سندرم الکل جنین، اختلالات یادگیری، اختلالات گسترده رشدی، تاخیرات رشدی و…
- بیماری ها، آسیب ها و اختلالات عصبی
به عنوان مثال؛ سکته مغزی، آسیب مغزی، پارکینسون، هانتینگتون ، ایدز، آلزایمر، زوال عقل، آرتریت روماتوئید، دیابت؛ لوپوس، ام اس، سندرم خستگی مزمن، انسدادی مزمن ریوی، بیماری های قلبی و گردش خون و… که به کاردرمانی شناختی نیاز پیدا خواهند کرد.
- بیماری روانی
به عنوان مثال؛ اسکیزوفرنی، اختلال افسردگی اساسی، اختلال دو قطبی، اختلالات سوء مصرف مواد و…
- تنش ها استرس ها و تغییرات ناگهانی در زندگی
به عنوان مثال؛ اختلالات مرتبط با استرس، سندرم های درد، اختلالات اضطرابی ، غم و اندوه و…
در سالهای اخیر شیوع اختلالات عملکرد شناختی به دلیل افزایش سن جمعیت، افزایش پیدا کرده است. این در حالی است که بروز اختالالات شناختی در افراد جوان بیشتر به دنبال صدمه و آسیب می باشد. این اختلالات در کودکان نیز به دلیل بیماری های مادرزادی و آسیب های وارده دیده می شود.
کاردرمانی شناختی
کاردرمانگران در توانبخشی شناختی تاثیرات نقایص شناختی بر زندگی روزمره فرد را بررسی می کنند. آنها یک دیدگاه مراجع محور دارند و این امر را چه در ارزیابی و چه در انجام مداخلات درمانی، مورد توجه قرار می دهند. به این معنی که به کمک مراجع اولویت ها اهداف درمانی را مشخص کرده و برنامه درمانی را آماده می کنند.
این موارد معمولاً با فعالیتهای اساسی زندگی روزمره، مانند لباس پوشیدن، استحمام و نظافت شروع شده و ممکن است به کارهای دشوارتری مانند تهیه وعده های غذایی، شست و شوی لباس، رانندگی یا بازگشت به کار برسد. بسته به نیازها و ترجیحات شخصی مراجع، کاردرمانی شناختی ممکن است از یک یا چند روش زیر جهت درمان استفاده کند.
رویکرد های کاردرمانی در توانبخشی شناختی
رویکردهای یادگیری و آگاهی از استراتژی عمومی: یادگیری استراتژی عمومی بر بهبود آگاهی از فرایندهای شناختی و کمک به مراجعان جهت توسعه رویکردهای جبرانی خود برای عملکرد ایمن و مستقل متمرکز است. به عنوان مثال؛ استراتژی های حل مسئله و استدلال
آموزش استراتژی های دامنه خاص: آموزش این استراتژی ها بر آموزش راهبردهای مراجع جهت مدیریت نقایص ادراکی و یا شناختی خاص متمرکز است. به عنوان مثال ، آموزش استفاده از دستیار دیجیتال شخصی جهت جبران حافظه یا مشکلات شناختی دیگر.
بازآموزی شناختی که در فعالیت عملکردی: در بازآموزی شناختی، فرایندهای شناختی در متن فعالیت مورد بررسی قرار می گیرند. به عنوان مثال؛ بازآموزی توجه در حین آموزش مجدد رانندگی
آموزش مهارتهای عملکردی خاص: برای مراجعانی که از نظر مشکلات شناختی شدیدتر هستند، کاردرمانی شناختی بر بهبود مهارت عملکردی و انجام مستقل فعالیت های روزمره تاکید می کند. این مورد جهت انجام فعالیت های خود مراقبتی و مهارت های زندگی اجتماعی مفید می باشد. مانند لباس پوشیدن ، عبور از خیابان و…
تطابقات محیطی و استفاده از فناوری های کمکی: تطابقات، اصلاحات و ساده سازی های محیطی جزو اکثر رویکردهای توصیف شده هستند. در واقع با انجام این تغییرات، سعی می شود از حداکثر توانایی های فرد استفاده شود.
مطالب مرتبط: