سلول های بنیادی مواد اولیه بدن هستند. سلول هایی که تمامی سلول های دیگر با عملکردهای ویژه از آنها تولید می شوند. این سلول ها کاربرد های فراوانی در درمان بسیاری از بیماری ها دارند. به دلیل توانایی منحصر به فرد سلول‌های بنیادی، این سلول‌ها امروزه از مباحث جذاب در زیست شناسی و علوم درمانی است. هم چنین تحقیقات در این زمینه دانش ما را درباره چگونگی رشد و تکوین یک اندام از یک سلول منفرد افزایش داده و مهم تر آنکه به فهم مکانیزم جایگزینی سلول‌های سالم با سلول‌های آسیب دیده کمک کرده است. در ادامه می خواهیم در باره تاثیر سلول های بنیادی بر تعدادی از بیماری ها را بررسی کنیم.
سلول های بنیادی چگونه تعریف می شوند؟
همانطور که گفته شد، این سلول ها مواد اولیه بدن هستند. این سلول ها در شرایط مناسب در بدن یا آزمایشگاه، تقسیم می شوند و سلول های بیشتری به نام سلول های دختر تشکیل می دهند. سلول های دختر یا به سلول های بنیادی جدید تبدیل می شوند (خود تجدید می شوند) یا با عملکرد ویژه تری مانند سلول های خونی، سلول های مغزی، سلول های عضلانی قلب یا سلول های استخوانی به سلول های ویژه (تمایز) تبدیل می شوند. هیچ سلول دیگری در بدن توانایی طبیعی تولید سلول جدید را ندارد.البته از این سلول ها فقط برای ساختن سلول های عصبی جایگزین برای پیوند استفاده نمی شود. آنها می توانند به روشهای دیگر، به ویژه به عنوان پشتیبان سلول های بیمار و تأثیر کنترل یا تنظیم کننده در سیستم عصبی مرکزی بیمار، مورد استفاده قرار گیرند.
در واقع بسیاری دلیل این امر را برخی از سلول های بنیادی (به عنوان مثال سلول های مزانشیمی) می دانند که به طور منحصر به فردی در بیماری مفید است. مثلا، در بیماری ام اس پیوند سلول های بنیادی ممکن است در تولید موادی که از بقا یا بهبودی سلول های عصبی آسیب دیده پشتیبانی کنند. همچنین از طریق کاهش التهاب در این بیماری موثر باشند. این ممکن است فارغ از توانایی چنین سلول هایی در تبدیل شدن به سلول های عصبی جایگزین، یک رویکرد ارزشمند را ثابت کند. به همین ترتیب، کارهای زیادی با سلول هایی از این نوع در آزمایشگاه انجام شده است. تعدادی از مطالعات به خوبی تأمین شده و فرمول بندی شده در تعداد کمی از بیماران انجام شده است تا نشان دهد این روش عملی و به خوبی قابل تحمل است.
ویژگی خاص سلول های بنیادی
سلول های بنیادی سلول هایی هستند که هنوز از هم متمایز نشده اند. این بدان معناست که هنوز عملکرد خاصی در بدن به آنها اختصاص داده نشده است. در نگاه اول، سلول های بنیادی تفاوت کمی با سلول های طبیعی بدن دارند. با این حال، آنها دو استعداد بسیار ویژه دارند: آنها می توانند تقسیم و تمایز قائل شوند. بنابراین آنها می توانند نسخه های دقیق خود را ایجاد کنند. بعلاوه، آنها می توانند در یک سلول مشخص تعریف شوند ، بنابراین بافت را تشکیل می دهند یا ترمیم می کنند.
انواع سلول های بنیادی:
محققان سلول های بنیادی را بر اساس پتانسیل تمایز این سلول ها به سلول های دیگر، دسته بندی می کنند. سلول های جنینی قوی ترین نوع می باشند. چرا که وظیفه آنها تبدیل شدن به هر نوع سلول در بدن است. طبقه بندی کامل شامل موارد زیر است:
- توانمند: این نوع از سلول ها می توانند به انواع سلول های ممکن متمایز شوند. چند سلول اول که با شروع تقسیم zygote ظاهر می شوند، توانا هستند.
- پرتوان: این سلول ها می توانند تقریباً به هر نوع سلولی در بدن تبدیل شوند. سلول های جنین اولیه پرتوان هستند.
- چند توانمند: این سلول ها می توانند به خانواده ای از سلول های نزدیک به هم تفکیک شوند. به عنوان مثال سلول های بنیادی خونساز بزرگسالان می توانند به سلول های قرمز یا سفید یا پلاکت تبدیل شوند.
- Oligopotent : اینها می توانند به چند نوع سلول متفاوت متمایز شوند. سلول های لنفوئیدی یا میلوئیدی بزرگسالان می توانند این کار را انجام دهند.
- Unototent : اینها فقط می توانند سلول هایی از یک نوع، که از نوع خودشان است، تولید کنند. با این حال، آنها هنوز سلول های بنیادی هستند زیرا می توانند خود را تجدید کنند. به عنوان مثال می توان به سلول های عضلات در بزرگسالان اشاره کرد. سلول های جنینی به جای توانا بودن، پرتوان تلقی می شوند زیرا آنها نمی توانند بخشی از غشاهای خارج جنینی یا جفت شوند.
تاثیر سلول های بنیادی بر ضایعات نخاعی
در حال حاضر، مراقبت های بعد از حادثه برای بیماران آسیب نخاعی بر روی درمان های فیزیکی گسترده، کاردرمانی و سایر روش های درمانی توان بخشی تمرکز دارد. تعدادی از مقالات منتشر شده و مطالعات موردی امکان درمان آسیب نخاع با سلول های بنیادی مشتق از بافت ناف انسان و سلول های مشتق از مغز استخوان را تأیید می کنند.
امکان درمان ترکیبی سلول های بنیادی آلوژنیک برای آسیب نخاعی:
مقالات و مطالعات بسیاری تاثیر این مورد را بررسی و تایید کرده اند. این درمان سبب بهبودی در موارد زیر شده است:
- بهبود امتیازت ASIA
- بهبود عملکرد مثانه و یا روده
- بهبود عملکرد جنسی
- افزایش کنترل عضلات
از طریق تجویز سلول های بنیادی مزانشیمی مشتق از بافت بند ناف، ما بهبودهایی را در بیماران آسیب نخاعی مشاهده کرده ایم که در مراکز ما تحت درمان قرار می گیرند.
آسیب های نخاعی بسیار پیچیده:
التهابات رخ می دهد، بافت عصبی از بین می رود و زخم هایی ایجاد می شود که از رشد سلول های عصبی جلوگیری می کنند. سلول های بنیادی می توانند به حل همه این مشکلات کمک کنند. آنها می توانند جایگزین بافت مرده شوند، سلول های عصبی جدیدی تولید کرده و محیط احیا کنندگی ایجاد کنند.
تاثیر سلول های بنیادی بر بیماری های نورولوژیک:
از این سلول ها در درمان بیماری های مختلف سیستم عصبی ماند سکته مغزی- بیماری هانتینگتون، پارکینسون، اسکلروز جانبی، امیوترفیک، مالتیپل اسکروز و آلزایمر می تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
ام اس
اگرچه مکانیسم های بنیادی سلولی و مولکولی درمان سلول های بنیادی در بیماران مبتلا به MS درک نشده است، اما نتایج دلگرم کننده ای به همراه داشته اند. به عنوان مثال، با تزریق داخل وریدی، سلول های مزانشیمی قادر به جابجایی در ضایعات مغزی و بهبود میزان بقای سلول های مغزی هستند. همچنین تزریق سلول های مزانشیمی از شدت بیماری می کاهد و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به ام اس را بهبود می بخشد.
این سلول ها را می توان به راحتی از منابع مختلف بدن، از جمله خون، بافتهای چربی و مغز استخوان، خون بند ناف و جفت جدا کرد. مطالعات بسیاری، بررسی ایمنی و کارآیی آزمایشات مربوط به سلول های مشتق شده از این منابع مختلف را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده اند.
تزریق سلول های مزانشیمی مشتق از مغز استخوان برای بهبود شدت بیماری، عملکردهای شناختی بیماران و کیفیت زندگی به دلیل خاصیت محافظت نورونی و ضدالتهابی سلول ها آشکار شده است. مطالعات نشان داد که درمان MSC ناشی از چربی روشی ایمن است که ناتوانی های ام اس، مانند مشکلات جنسی و فعالیت های اجتماعی را بهبود می بخشد. محققان تشخیص دادند سلول های بنیادی بافت چربی بزرگسالان یکی از مناسب ترین سلول ها برای درمان ام اس هستند. این به این دلیل است که بافت چربی به راحتی جدا می شود، حجم بالایی از سلول ها را در واحد سطح تولید می کند و هزینه های استخراج نسبتاً ارزان دارد.
علاوه بر این، سلول های مزانشیمی مشتق از بند ناف گزینه های درمانی جذابی هستند زیرا از بافتی که به راحتی قابل دستیابی است خارج می شوند و هیچ معضل اخلاقی وجود ندارد.
در تحقیقات اخیر مشخص شده است که پيوند سلول هاي بنيادي خونساز مي تواند پيشرفت بيماري MS را براي 4 تا 5 سال در 70٪ تا 80٪ بيماران منع كند.
تاثیر سلول های بنیادی بر بیماری پارکینسون
تحقیقاتی در سال های اخیر درباره استفاده از سلول های عصبی مشتق شده از جنین سقط شده انسان انجام شد. بدیهی است منبع سلولی برای درمان بیماری بدین شکل بسیار محدود است و مشکلات عدیده ای را به همراه دارد.
در این میان جایگزین مناسب و موثر برای سلول درمانی بیماری پارکینسون، سلول های پیشساز دوپامینرژیک مشتق از سلول های جنینی است که می تواند به عنوان یک منبع قابل تجدی و با توانایی بالا عملکرد داشته باشد. و این روش در حال تحقیق است.
تاثیر سلول های بنیادی بر بیماری هانتینگتون
از علایم هانتیگتون می توان به کاهش شدید کنترل عضلانی، اختلال هیجانی و تداخلات در یاخته های مغز می توان اشاره کرد. این بیماری مربوط به عصب مغزی است و الگویی عالی برای درمان جایگزین سلول ارائه می دهد.
بیشتر بیماری های مربوط به اعصاب یمغزی در حال حاضر غیرقابل درمان هستند و غالبا درمان هایی که قادر هستند عوامل بیماری زای اصلی را تحت تاثیر قرار دهند نیاز به زمان زیادی دارند.
این موضوع راهبرد هایی مانند درمان جایگزینی سلول را مورد توجه قرار می دهد. به همین علت در دو دهه گذشته علاقه زیادی نسب به درمان بیماری هی عصبی مثل هانتینگون با روش جایگزین کردن سلول ایجاد شده است.
ایا سلول های بنیادی تاثیرگذار هستند؟
با توجه به تحقیقات در حال انجا تاثیر استفاده از این سلول ها می تواند باعث درمان 70 نوع بیماری در اینده بشود.
هزینه درمان چقدر است؟
در شهر تهران بدون انجام ازمایشات 3 میلیون و 700 هزارتومنن. با انجا ازمایشات 4 میلیون 100 هزار تومن.
و به عنوان شارژ سالیانه بعداز سال دوم 160 هزار تومن دریافت میگردد.
اهمیت بانکداری سلول:
بانکداری سلول های بنیادی بسیار با اهمیت بوده و مزایای زیر را به دنبال دارد:
- نگهداری سلول به مدت طولانی بدون ایجاد تغییر قابل توجه.
- کاهش احتمالی و افزایش در تشخیص الودگی سلول(میکروبی و تقاطع سلولی)
- کاهش هزینه های کاشت سلول.
مشکلات استفاده از سلول های بنیادی:
موانع متعددی جهت استفاده از این سلول ها برای درمان وجود دارد. چرا که تشخیص و شناسایی سلول های بنیادی بخصوص برای افراد بالغ بسیار دشوار است. همچنین پاسخ های سیستم ایمنی بدن می تواند از سودمندی آن بکاهد.
استفاده از این سلول ها می تواند موجب سرطان، مسمومیت، عفونت، کاهش ایمنی و حتی مرگ شود. به همین دلیل زمانی باید از این روش استفاده کرد که سایر درمان ها اثر نکرده باشد.
بیشترین قدرت، شامل سلول های بنیادی قدرتمند جنینی و همچنین سلول های القا شده می باشند که توانایی تقسیم، تکثیر و تبدیل به انواع مختلف سلول را دارند. این قدرت همچنین بزرگترین نقطه ضعف آنهاست. پس از تزریق به بدن انسان، سلول ها می توانند شروع به تکثیر غیرقابل کنترل کنند. که در نتیجه به طور بالقوه باعث رشد تومورها می شوند.
چگونگی انجام فرایند؟
نمونه خون بند ناف جمع اوری شده پس از ورود به بانک خون بند ناف توسط واحد کنترل کیفی بررسی شده و در صورت اخذ مجوز وارد آزمایشگاه پردازش می شود. نمونه ابتدا از نظر حجم و تعداد سلولی مورد ارزیابی قرار گرفته و در مرحله ی بعد در صورت داشتن شرایط لازم وارد پروسه جداسازی سلولی می شود. در غیر این صورت با اطلاع به خانواده قرارداد فسخ شده و طبق قرارداد هزینه عودت می گردد.
بر روی نمونه هایی که حداقل شرایط استاندارد را دارند بررسی ازمایشات میکروبی و ویروسی و.. انجام می شود. نهایتا در شرایط دمایی منفی 196 درجه سانتی گراد در تانکهای مخصوص فریز و برای مدت طولانی نگهداری می شود. نمونه فریز شده فقط یکبار جهت پیوند مورد استفاده قرار می گیرد.
چگونه سلول های بنیادی توانمند القایی تولید می کنند؟
سیگنال های موجود در بدن با تغییر دادن برخی ژن ها به سلول می گویند برخی ژن ها روشن و برخی ژن ها خاموش است. دانشمندان برای تولید سلول های بنیادی توانمند ناشی از آن، سیگنالهایی را که به این سلول های می گویند به عنوان سلول های بنیادی در جنین اولیه باقی می مانند، دوباره معرفی می کنند. اینها ژنهایی را که به سلول می گویند تخصصی است خاموش می کنند و ژنهایی را که به سلول می گویند بنیادی است روشن می کنند.
محدودیت های این روش های درمانی چیست؟
بسیاری از افراد با استفاده از جنین انسان برای مطالعه علمی، از نظر اخلاقی مشكل دارند. همچنین، توانایی تکثیر بی پایان سلول های بنیادی جنینی به این معنی است که ممکن است جهش هایی ایجاد کنند که می توانند در رشد آنها اختلال ایجاد کنند یا به آنها اجازه دهند تقسیم شوند تا جایی که باعث آسیب شوند. یافتن کاربردهای پزشکی مناسب برای سلول های جنینی چالش برانگیز است.
خیلی ممنون از این مطلب کاربردی