رژیم حسی در اتیسم استراتژی درمانی است که اختلالات پردازش حسی را مدیریت می کند در واقع رژیم حسی مجموعه‌ای از فعالیتهای حسی است که به کودک کمک می کند تا از نظر حسی سازماندهی شده عمل کند و آرام و متعادل باشد پس کودک می‌تواند رفتار بهتری داشته باشد و یادگیری کودک افزایش می‌یابد.
به بیان دیگر رژیم حسی برنامه های مخصوص به هر فرد در محیط زندگی اش می باشد این محیط می‌تواند شامل خانه، مدرسه ،مهدکودک و… باشد.
اتیسم چیست؟
اتیسم اختلالی رشدی عصبی است که مشکلاتی در تعاملات و ارتباطات اجتماعی ایجاد میکند. افراد مبتلا به اتیسم، معمولا حرکاتی قالبی و تکراری محدودی دارند.
رژیم حسی در اتیسم بسیار کاربرد دارد زیرا افراد مبتلا به اتیسم معمولا دچار اختلالات حسی میشوند. مثلا ممکن است کودک به صدا حساس باشد و کوچکترین صداها او را بترساند یا اینکه حسلسیت کودک به لمس کم باشد و ضربه های عمیق را حس نکند و دچار آسیب شود.
اتیسم در حال حاضر هیچ درمانی جهت مداوای کامل ندارد فقط میتوان با روش های مختلف، علائم را کاهش داد. یکی از این روش ها، رژیم حسی می باشد.
تاثیر رژیم حسی در اتیسم :
رژیم حسی شامل برنامه های حسی و جسمی بر پایه حرکت است . برنامه رژیم حسی در اتیسم برای کودک در مواجهه با نیازهای وی و کاهش تاثیر اختلال بسیار موثر می باشد زیرا این اختلال ممکن است سطح توجه ،فعالیت ،رفتار ،یادگیری و رشد مهارت ها را مختل کند.
کودکان دارای اختلالات حسی در موارد زیر دچار مشکل میشوند:
- دنبال کردن دستورالعمل ها
- درک دستورالعمل ها
- حافظه کاری
- خوابیدن
- هماهنگی با برنامه مدرسه و مهدکودک
- عملکرد تحصیلی
رژیم حسی در اتیسم باید چگونه باشد تا موثر واقع شود ؟
- مکرر بودن داده های حسی:
میزان تکرار داده های حسی برای هر کودک فرق دارد و باید کودک را قبل و بعد از فعالیت ارزیابی کرد تا مقدار تکرار داده های حسی در رژیم حسی در اتیسم مشخص شود البته سعی می شود کمی بیشتر از حد عادی باشد تا فعالیت برای کودک کمی چالش برانگیز و در عین حال قابل کنترل باشد پس تاثیر آن در توجه و مهارت سازماندهی کودک بیشتر می شود .
- شدت و مدت داده های حسی:
علاوه بر فرکانس ،شدت و مدت نیز موثر است تا رژیم حسی مطابق نیاز کودک باشد. آماده سازی قبل از فعالیت‌هایی مانند نشستن و گوش دادن در کلاس یا بازی کردن طبق قوانین خاص نیاز به سیستم عصبی آرام دارد و برای آماده سازی کودک قبل از فعالیت لازم است حداقل ۱۰ دقیقه کودک استراتژی های رژیم حسی در اتیسم را انجام دهد.
- ثبت تغییرات رفتاری:
تاثیر رژیم حسی یک فرایند آزمون و خطا است پس باید تغییرات رفتاری ایجاد شده را ثبت کرد تا تاثیر میزان فرکانس، شدت و مدت رژیم حسی در وضعیت کودک مشخص شود .
- پروتکل ویلبرگر:
این روش بیشتر با نام برنامه شستشو شناخته شده است. این روش درمانی به این دلیل طراحی شده است تا حساسیت بیش از حد فرد را کاهش دهد و فرد بتواند راحت تر در محیط حضور یابد و فعالیت هایش را انجام دهد.
چه فعالیت‌هایی در رژیم حسی کاربرد دارند ؟
رژیم حسی در اتیسم، مجموعه از فعالیت‌هایی است که هدف آن بهبود وضعیت حسی کودک مطابق نیاز وی می باشد . باید با ارزیابی مشخص شود که کودک به چه داده های حسی نیاز دارد پس ممکن است رژیم حسی که مناسب یک کودک است مناسب کودک دیگر نباشد .
فعالیت‌هایی که در رژیم حسی مورد استفاده قرار می‌گیرند :
فعالیتهای فیزیکی:
فعالیت های فیزیکی بیشتر از همه داده های حسی کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهند و برخی از آنها عبارتند از:
- تقلید از راه رفتن حیوانات (مانند خرس ،خرچنگ و پرش های قورباغه)
- ترامپولین
- چرخیدن یا استفاده از اسکوتر در رژیم حسی در اتیسم
- تاب بازی کردن
- حرکت به جلو و عقب ،حرکت به طرفین و چرخش
- اعمال فشار عمقی یا پیچاندن کودک در پتو مانند ساندویچ
- بازی با اجسام سنگین
- استفاده از پتوی سنگین هنگام خواب
تعدیل سازی حس لمسی :
بازی با دانه های پرنده، کرم اصلاح و دانه های برنج و…
تعدیل سازی حس بینایی:
استفاده از چراغ قوه هنگام نگاه کردن به کتاب ،استفاده از روش نقطه به نقطه یا مازها تعدیل سازی حس شنوایی:
پخش صدا با هدفون یا وسیله های الکترونیکی دیگر
تعدیل سازی حس دهانی در رژیم حسی در اتیسم:
غذاهای جویدنی و عروسک‌های جویدنی
منابع :