درمان آتاکسی با هدف بهبود کیفیت زندگی افراد آسیب دیده از این اختلال است و به یک رویکرد درمانی ویژه برای هر فرد نیاز دارد. آتاکسی در واقع عدم هماهنگی عضلات است. که ممکن است بر روی گفتار، حرکات چشم و توانایی بلعیدن، راه رفتن و برداشتن اشیا از جمله حرکات ارادی فرد تأثیر بگذارد. گفتاردرمانی، کاردرمانی آتاکسی و فیزیوتراپی آتاکسی از گزینه های معمول درمان اختلال تعادل هستند. این ها گاهی اوقات همراه با دارو درمانی برای مدیریت علائم استفاده می شوند. در حال حاضر تلاش های تحقیقاتی زیادی برای یافتن درمان های موثرتر برای آتاکسی در جریان است. فعال و پویا ماندن تا حد ممکن بخش مهمی در برنامه درمان آتاکسی است.
علائم بالینی آتاکسیا
آتاکسی معمولاً به دلیل اختلال در عملکرد مخچه یا اختلال در مسیر های ورودی به مخچه ایجاد می شود. آتاکسی می تواند یک شروع موذیانه با یک دوره بالینی مزمن و به آرامی پیشرونده داشته باشد. به عنوان مثال، آتاکسی های مغزی-نخاعی با منشا ژنتیکی. آتاکسی می تواند یک شروع حاد داشته باشد، خصوصاً آن آتاکسی های ناشی از سکته مخچه ای، خونریزی یا عفونت، که می تواند پیشرفت سریع با اثرات فاجعه بار داشته باشد. آتاکسی هم چنین می تواند علائمی بین حاد و مزمن داشته باشد، مانند اختلالات عفونی یا ایمنی، که ممکن است فرصت های درمانی محدودی داشته باشد. درمان آتاکسی با توجه به علائم و نشانه ها یی که فرد بروز می دهد و اغلب به محل ضایعات در مخچه مربوط می شود.
روش های تشخیص اختلال تعادل
آتاکسی با استفاده از ترکیبی از استراتژی ها که ممکن است شامل سابقه پزشکی، سابقه خانوادگی و ارزیابی عصبی کامل باشد تشخیص داده می شود. برای رد سایر اختلالات ممکن است آزمایش های مختلف خون هم انجام بشود. آزمایش های خونی ژنتیکی نیز برای تشخیص انواع مختلف آتاکسی های ارثی انجام می شود.
درمان آتاکسی
هیچ درمانی به طور خاص برای آتاکسی وجود ندارد. گاهاً درمان علت های زمینه ای می تواند آتاکسی را هم برطرف کند مانند قطع مصرف داروهایی که موجب عدم تعادل شده اند. در موارد دیگر، مانند آتاکسی که ناشی از آبله مرغان یا سایر عفونت های ویروسی است، احتمالاً خود به خود برطرف می شود. پزشک ممکن است برای مدیریت علائمی مانند افسردگی، سفتی عضلات، لرزش، خستگی یا سرگیجه درمان را توصیه کند. و یا ممکن است وسایل تطابقی یا توانبخشی را برای کمک به فرد مبتلا به عدم هماهنگی پیشنهاد کند.
وسایل تطابقی در درمان آتاکسی
آتاکسی ناشی از شرایطی مانند مولتیپل اسکلروزیس یا فلج مغزی ممکن است قابل درمان نباشد. در این صورت، پزشک شما ممکن است دستگاه های سازگارکننده ای را توصیه کند. آن ها عبارتند از:
- عصا های پیاده روی یا واکرها برای قدم زدن
- ظروف اصلاح شده برای غذا خوردن
- وسایل کمکی ارتباطی برای صحبت کردن
توانبخشی در درمان آتاکسی
افراد بیمار ممکن است از روش های توانبخشی خاصی بهره مند شوند که آن ها را در زیر آورده ایم.
- فیزیوتراپی آتاکسی در درمان اختلال تعادل برای کمک به هماهنگی و تقویت تحرک
- کاردرمانی آتاکسی در درمان اختلال تعادل برای کمک به مراجعین در انجام کارهای روزمره زندگی، مانند غذا خوردن و … .
- گفتاردرمانی در درمان اختلال تعادل برای بهبود گفتار و کمک به بلع
در درمان آتاکسی تحقیقات نشان داده است که تحریک مغناطیسی از طریق جمجمه ممکن است به بهبود راه رفتن و کنترل وضعیت در افراد مبتلا به آتاکسی کمک کند. برخی مطالعات نشان داده اند که ورزش هوازی نیز ممکن است برای برخی از افراد مبتلا به سندرم آتاکسی ایدیوپاتیک مفید باشد.
توانبخشی برای افراد مبتلا به آتاکسی ممکن است رویکرد جبرانی یا ترمیمی را در پیش بگیرد.
رویکرد جبرانی شامل ارتزها و دستگاه ها، بازآموزی حرکات و بهینه سازی محیط است. آموزش عملی بیمار، آموزش استراتژی های روزمره و روش های مدیریت بیماری بسیار ارزشمند است. این روش برای کسانی که لرزش شدید اندام فوقانی دارند بسیار مهم است.
در درمان آتاکسی هدف رویکردهای ترمیمی افزایش عملکرد با بهبود اساسی خود اختلال هماهنگی و تعادل است. علی رغم آسیب به مخچه، با انجام تمرین در افراد مبتلا به بیماری های مزمن و پیشرونده، برخی از علائم بهبود می یابد.
فیزیوتراپیست ها در فیزیوتراپی آتاکسی و کاردرمانگرها در کاردرمانی آتاکسی ترکیبی از رویکردهای ترمیمی و جبرانی را ارائه می دهند که با توجه به زمینه و تظاهرات بالینی بیمار هدایت می شوند.
رشته های توانبخشی از چه طریقی به آتاکسی کمک می کنند؟
کاردرمانگرها در کاردرمانی آتاکسی و فیزیوتراپیست ها در فیزیوتراپی آتاکسی می توانند راه رفتن، تعادل و کنترل تنه را برای افراد مبتلا به آتاکسی بهبود ببخشند. و می توانند محدودیت های فعالیت را کاهش دهند. در درمان آتاکسی از نوع توانبخشی افزایش مشارکت فرد در محیط های مختلف پشتیبانی خواهد شد. در بیماران با آتاکسی پیشرونده با توجه به شیوع زیاد سقوط شان و آسیب های ناشی از آن، در نظر گرفتن پیشگیری از سقوط امری مهم است. لذا برای جلوگیری از سقوط، ارزیابی دقیقی از بیمار لازم است. برای افراد مبتلا به اختلال عملکرد مخچه ای، تمرین فعالیت های پویا که ثبات بیمار را به چالش می کشد بسیار ضروری است. این نوع از مداخله برای پیشرفت در راه رفتن و تعادل مهم می باشد. آموزش قدرت و انعطاف پذیری هم مداخله ی دیگری است که در طی برنامه ی توانبخشی در نظر گرفته می شود.
در پروسه توانبخشی درمان آتاکسی، تجهیزات درمانی نیز غالباً برای پشتیبانی از عملکرد ارائه می شوند. میزان آموزش مهارت ها به بیمار و تمرین کردن مهم هست. زیرا مطالعات نشان داده اند كه هر چه شدت تمرین بالاتر باشد پیشرفت بالینی بیشتری هم همراهش خواهد بود.
هماهنگی و آموزش راه رفتنی هدفمند در طی یک دوره چهار هفته ای منجر به بهبودهایی در افراد مبتلا به آتاکسی مخچه خواهد شد. البته آموزش روزانه نتیجه این دوره را بهبود خواهد بخشید.