جا به جایی بیماران ضایعه نخاعی موضوع مهمی در توانبخشی آن هاست. توانبخشی ممکن است هفته ها، ماهها یا حتی سالها طول بکشد. درمان توانبخشی به منظور رساندن بیمار به حداکثر استقلال وی می باشد. که جابه جایی بین تخت، صندلی چرخدار، سرویس بهداشتی و… از مهم ترین بخش های آن است. همچنین آموزش مراقبت و نحوه جا به جایی بیماران ضایعه نخاعی به همراهان او نیز، از اقدامات توانبخشی محسوب می شود. سطح ضایعه نخاعی و کامل یا ناقص بودن ضایعه ارتباط معناداری با توانایی فرد در انجام فعالیتهای عملکردی اش دارد. تعیین اهداف درمانی متناسب با توانایی عملکردی بیمار و شدت ضایعه او از وظایف درمانگر می باشد.
پنج فعالیت عملکردی که بیماران ضایعه نخاعی سطح C6، تتراپلاژی و پاراپلژی، باید بتوانند انجام دهند:
- غلت زدن
- جا به جایی از حالت خوابیده به نشسته
- نشستن بدون حمایت
- بلند کردن عمودی بدن با فشار دست ها
- جا به جایی و انتقال
هنگام آموزش مجدد این فعالیتهای عملکردی، لازم است به تقویت قدرت و تعادل بیمار نیز توجه شود. همچنین درمانگر باید به طور مداوم به بیمار بازخورد های لازم را بدهد. و دستور العمل ها و نکات مهم جا به جایی بیماران ضایعه نخاعی را به آن ها گوشزد کند. جا به جایی بیماران ضایعه نخاعی، با سطح آسیب بالاتر، لازم است به طور کامل توسط همراهان او انجام شود. بنابراین لازم است همراهان و مراقبان هم بر تمامی مسائل مربوط به جا به جایی این بیماران مسلط باشند.
نحوه جا به جایی بیماران ضایعه نخاعی از ویلچر یا به آن
بعد از آسیب نخاعی ممکن است فرد نیازمند استفاده از صندلی چرخدار شود. انتقال از ویلچر به مکان های دیگر یک مسئله مهم به شمار می رود. اگر قدرت بالاتنه بیمار به اندازه کافی باشد، ممکن است خودش بتواند این کار را انجام دهد.
شدت آسیب و میزان قدرت شما مشخص می کند که چه نوع انتقالی را انجام دهید. اما موارد کلی وجود دارند که دانستن آنها ضروری است.
- اطمینان حاصل کنید که فاصله بین سطوح انتقال تا آنجا که ممکن است کم باشد. اگر فاصله خیلی زیاد است، از یک صفحه انتقال استفاده کنید. یک صفحه انتقال می تواند شکاف بین دو سطح انتقال را پر کند. و این کار را آسان تر خواهد کرد.
- قبل از جا به جایی بیماران ضایعه نخاعی، سعی کنید ارتفاع دو سطح انتقال را تا حد ممکن یکسان کنید.
- اطمینان حاصل کنید که سطوح انتقال ثابت هستند. چرخ های ویلچر خود را قفل کنید. و مطمئن باشید که سطح دیگر هم حرکت نخواهد کرد.
- اشیایی که ممکن است در حین انتقال سبب خراشیدگی پوست شوند را از خود دور کنید. این آسیب ها می توانند از ضربات فشاری هم ناشی شوند.
- ممکن است لوله ادرار به بیماران متصل باشد. از اشیایی که ممکن است در حین جا به جایی بیماران ضایعه نخاعی به آن گیر کند آگاه باشید.
- در صورت امکان، اشیایی را که ممکن است در انتقال شما اختلال ایجاد کنند را بردارید. این می تواند شامل قطعه نگهدارنده دست و پا ویلچر هم باشد.
- اگر روی زمین راه می روید، مطمئن باشید که زیر پایتان لیز نیست و هیچ مانعی مثل لبه فرش ر راهتان قرار ندارد.
- اگر نگران این هستید که خودتان نتوانید انتقال را انجام دهید، درخواست کمک کنید. و برای شخصی که به شما کمک می کند، دقیقاً همان کاری که قصد انجامش داشتید را، توضیح دهید.
چه چیزهایی را قبل از جا به جایی بیماران ضایعه نخاعی باید بدانیم؟
- مراقب باید به توانایی ها و محدودیت های جسمی بیمار و همچنین عقاید و تفکرات او احترام بگذارد. همینطور مهم است که مراقب از توانایی ها و محدودیت های جسمی خود نیز مطلع باشد.
- مراقب باید مراحل انجام کار را واضح و پیوسته با بیمار ضایعه نخاعی در میان بگذارد.
- استفاده از تکنیک های انتقال صحیح. انتقال ویلچر مانند هر چیز دیگری به تمرین نیاز دارد. بنابراین اگر از ابتدا نتوانستید آن را به بهترین شکل انجام دهید خود را سرزنش نکنید.
روش هایی برای جا به جایی بیماران ضایعه نخاعی از ویلچر به تخت و مبل و برعکس
جا به جایی بیماران ضایعه نخاعی به وسیله تخته انتقال:
- در مرحله اول مراقب با کشیدن پاهای فرد به سمت جلو او را به لبه ویلچر می رساند.
- مراقب، تخته انتقال را زیر بیمار قرار می دهد
- سپس باسن بیمار را در امتداد تخته انتقال، حرکت می دهد
- زانوی مراقبت، زانوهای بیمار را هنگام انتقال تثبیت می کنند.
جا به جایی بیماران ضایعه نخاعی بدون تخته انتقال (انتقال زانویی)
- در مرحله اول مراقب، پاهای بیمار را روی پای خودش که نزدیک به بیمار است قرار می دهد.
- سپس بیمار را به سمت خود خم می کند تا وزن بدنش را روی ران مراقب بیاندازد.
- باسن را به سمت سطح مقصد بلند کرده و بچرخانید. در حالی که وزن بدن او روی ران شما قرار دارد.
- بدن بیمار را به حالت نشسته روی تخت یا مبل قرار دهید
- به او اجازه دهید بنشیند و سپس پای خود را از زیر پاهای او بیرون بیاورید
انتقال از صندلی چرخدار به اتومبیل
برای جا به جایی بیماران ضایعه نخاعی از ویلچر به اتومبیل، استفاده از تخته انتقال «موزی شکل» توصیه می شود. این تخته برای زاویه بین ویلچر و اتومبیل به شکل بهینه ای ساخته شده است. و از سایر تخته های کشویی بلندتر است. این به شما کمک می کند تا فاصله طولانی تری را بپوشانید.
- بیمار را به سمت جلو لبه صندلی بیاورید و پاها را درون ماشین قرار دهید.
- تخته انتقال را زیر باسن او قرار دهید.
- شخص را از کمر بلند کنید. در صورت لزوم کمربند او را بگیرید
- آن را به داخل ماشین منتقل کنید
- صفحه انتقال را با احتیاط بردارید
- لباسهای بیمار را مرتب کنید
در روش دیگر جا به جایی بیماران ضایعه نخاعی به اتومبیل، می توان ابتدا تخته انتقال را زیر باسن بیمار قرار داد.سپس او را کمی به سمت داخل اتومبیل، بر روی تخته انتقال سر داد. در مرحله بعد باید پاهای بیمار داخل اتومبیل قرار بگیرد. و ادامه راه بیمار از روی تخته به روی صندلی ماشین با سر خوردن طی شود.
در صورت وجود قدرت کافی در دست ها و تنه بیمار، فرد می تواند این جا به جایی را به تنهایی نیز انجام دهد. در این صورت لازم است پس از سوار شدن اتومبیل، صندلی چرخدار خود را نیز به داخل اتومبیل منتقل کند.
نحوه انتقال صندلی چرخ دار به داخل اتومبیل توسط فرد دچار ضایعه
- ابتدا باید قطعه نگه دارنده پا را از ویلچر جدا کند و داخل اتومبیل بگذارد.
- بعد باید خود صندلی چرخ دار را از وسط جمع کند.
- سپس اتومبیل را حرکت داده و کمی به جلو می برد.
- در مرحله بعد باید با عقب بردن دست خود درب پشتی اتومبیل را باز کند. و با عقب بردن مجدد اتومبیل، درب باز شده را مقابل ویلچر قرار دهد.
- سپس بیمار دستش را از در عقب برای گرفتن و بلند کردن ویلچر دراز می کند.
- بیمار با یک دستش ویلچر را گرفته و سعی می کند تا با کمک چرخ هایش، آن را به داخل اتومبیل منتقل کند.
برای فهم بهتر مراحل انجام آن، این ویدیو را مشاهده کنید(لطفا فیلتر شکن خود را روشن کنید.).
نکته مهم: همانطور که گفته شد، این مرحله از جا به جایی بیماران ضایعه نخاعی، برای تمامی بیماران قابل انجام نیست. و تنها برای بیمارانی امکان پذیر است که از قدرت دست و تنه بالایی برخوردار باشند.