اختلال یادگیری نوعی از اختلالات عصبی اند؛ به زبان ساده، اختلالات یادگیری ناشی از تفاوت در نحوه یادگیری مغز فرد هستند. آیا فرزند شما با مدرسه مشکل دارد؟ آیا از خواندن با صدای بلند، نوشتن متن یا پرداختن به ریاضی می ترسند؟ کودکان دارای اختلالات یادگیری به همان اندازه هم سالانشان باهوش و حتی زرنگ تر هم هستند. اما ممکن است در خواندن، نوشتن، املا، استدلال، به خاطر آوردن یا سازماندهی اطلاعات با مشکلاتی روبرو شوند. این مشکلات ممکن است در صورتی پیش بیایند که “به تنهایی” به درک مسائل بپردازند یا به “روش های معمولی” آموزش داده شوند. با حمایت و مداخله مناسب، کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری می توانند در مدرسه و زندگی اجتماعی خود موفق شوند. در این مقاله نحوه ی تشخیص، علائم و انواع مختلف اختلال یادگیری چیست را برای شما توضیح خواهیم داد.
اختلال یادگیری چیست ؟
ناتوانی های یادگیری یا اختلالات یادگیری اصطلاحاتی برای انواع مختلف مشکلات یادگیری هستند. کودکان با اختلالات یادگیری از نظر هوش یا انگیزه مشکلی ندارند و یا تنبل یا گنگ نیستند. در حقیقت، اکثر آن ها مانند دیگران باهوش هستند. با این تفاوت که اتصالات مغز آن با دیگران تفاوت دارد و این تفاوت بر نحوه دریافت و پردازش اطلاعات تأثیر می گذارد.
به زبان ساده ، کودکان و بزرگسالان دارای اختلالات یادگیری چیزها را متفاوت می بینند، می شنوند و درک می کنند. این می تواند در یادگیری اطلاعات و مهارت های جدید و استفاده از آن ها مشکل ایجاد کند. شایع ترین انواع اختلال یادگیری شامل مشکلات خواندن، نوشتن، ریاضی، استدلال، گوش دادن و صحبت کردن است. در این اختلال افراد توانایی ذخیره، پردازش یا تولید اطلاعات را از دست می دهند و بین توانایی و عملکرد کودک فاصله ایجاد می شود.
هر بچه ای هر از گاهی ممکن است در انجام تکالیفش مشکلاتی داشته باشد. اما اگر یک حوزه ی خاص از یادگیری به طور مداوم مشکل ساز باشد، ممکن است نشان دهنده ی اختلالات یادگیری باشد.
علائم و نشانه های اختلال یادگیری چیست ؟
ناتوانی های یادگیری از کودکی به کودک دیگر بسیار متفاوت به نظر می رسند. ممکن است کودکی با خواندن و نوشتن مشکل داشته باشد؛ در حالی که کودک دیگری عاشق کتاب باشد اما نمی تواند ریاضی را درک کند. یا کودک دیگری ممکن است در درک آن چه دیگران می گویند یا با صدای بلند ارتباط برقرار می کنند مشکل داشته باشد. مشکلات بسیار متفاوتند اما همه ی آن ها اختلال یادگیری نام می گیرند.
تشخیص ناتوانی های یادگیری همیشه آسان نیست. به دلیل تغییرات گسترده، هیچ علامت یا نمای خاصی وجود ندارد که بتوان به طور قطع به آن ها تکیه کرد. با این حال، برخی از علائم هشداردهنده در سنین مختلف بیشتر از سایر علائم گویای این اختلال است. اگر از نشان های آن ها آگاهی داشته باشید، می توانید به سرعت برای کمک به فرزند خود گام بردارید.
چک لیست های زیر برخی از پرچم های قرمز تظاهرات اختلالات یادگیری ارائه می دهند. به یاد داشته باشید کودکانی که اختلال یادگیری ندارند ممکن است برخی از این مشکلات را فقط در برهه زمانی خاصی تجربه کنند. زمان نگرانی لازم است که ناهماهنگی مداومی در تسلط کودک بر مهارت هایش وجود داشته باشد.
نشانه های اختلالات یادگیری چیست ؟ در سنین پیش دبستانی
- مشکل در تلفظ کلمات
- مشکل در یافتن کلمه صحیح
- مشکل در قافیه سازی
- مشکل در یادگیری الفبا، اعداد، رنگ ها، اشکال یا روزهای هفته
- مشکل در پیروی از دستورالعمل ها یا یادگیری معمولی
- مشکل در کنترل مداد رنگی، مداد، قیچی یا رنگ آمیزی درون خطوط
- مشکل در بستن دکمه ها، زیپ ها، محکم بستن یا مشکل در آموزش بستن کفش
نشانه های اختلال یادگیری چیست ؟ در سنین 5 تا 9 سال
- مشکل در یادگیری ارتباط حروف و صداها
- قادر به ترکیب صداها برای ایجاد کلمات نیست.
- هنگام خواندن کلمات اساسی را اشتباه می گیرد.
- برای یادگیری مهارت های جدید آهسته عمل می کند.
- به طور مداوم کلمات را اشتباه می نویسد و مرتباً اشتباه می کند.
- مشکل در یادگیری مفاهیم پایه ریاضی
- مشکل در بیان زمان و به خاطر سپردن ترتیب مراحل
نشانه های اختلالات یادگیری چیست ؟ در سنین 10 تا 13 سال
- مشکل در درک مطلب یا مهارت های ریاضی
- مشکل در سوالات آزمون و مشکلات کلمه ای
- خواندن و نوشتن را دوست ندارد؛ کودکان دارای اختلال یادگیری از بلند خواندن اجتناب می کند.
- دست خط ضعیف
- مهارت های سازمان دهی ضعیف (اتاق خواب، تکالیف خانه و میز مطالعه آشفته و بی نظم است)
- مشکل در پیگیری بحث های کلاسی و بیان افکارش با صدای بلند
- یک کلمه مشخص را در یک متن، متفاوت تلفظ می کند.
اگر مشکوک هستید که فرزند شما در مشکلات یادگیری ممکن است به کمک خاصی نیاز داشته باشد، برای پیگیری آن تأخیر نکنید. هرچه زودتر اقدام کنید شانس فرزند شما برای رسیدن به پتانسیل کاملش بیشتر است. درمانگران ما در مرکز مجموعه پزشکی و توانبخشی رایهان می توانند به شما کمک کنند.
توجه به مراحل رشدی در تشخیص اختلال یادگیری کمک می کند.
توجه به مراحل عادی رشد کودکان نوپا و پیش دبستانی بسیار مهم است. تشخیص زودهنگام تفاوت های رشدی ممکن است نشانه ی اولیه اختلالات یادگیری باشد. لذا برطرف کردن مشکلاتی که زود تشخیص داده می شوند، آسان تر است.
تاخیر رشد ممکن است علامتی از اختلال یادگیری تا بزرگ شدن فرزند شما تلقی نشود، اما اگر آن را در کودکی تشخیص دهید، می توانید زودتر مداخله کنید. شما فرزند خود را بهتر از دیگران می شناسید، بنابراین اگر فکر می کنید مشکلی وجود دارد، ارزیابی او توسط درمانگران ضرری نخواهد داشت.
مشکلات خواندن، نوشتن و ریاضی در اختلال یادگیری چیست ؟
اختلال یادگیری اغلب براساس مجموعه مهارت های دروس مدرسه گروه بندی می شود. اگر فرزند شما به مدرسه می رود، انواع اختلالات یادگیری که بیشتر مشهود است معمولاً حول خواندن، نوشتن یا ریاضی می چرخند.
اختلالات یادگیری در خواندن (خوانش پریشی یا dyslexia)
در خواندن دو نوع مشکل یادگیری وجود دارد. مشکلات اساسی خواندن، هنگامی رخ می دهند که در درک رابطه بین صداها، حروف و کلمات مشکل وجود داشته باشد. مشکلات درک مطلب، هنگامی رخ می دهند که ناتوانی در درک معنی کلمات، عبارات و پاراگراف ها وجود داشته باشد. علائم مشکل خواندن شامل مشکلات زیر است:
- تشخیص حروف و کلمات
- درک کلمات و ایده ها
- روان خواندن و سرعت خواندن
- مهارت های واژگان عمومی
اختلال یادگیری در ریاضی (dyscalculia)
اختلالات یادگیری در ریاضیات بسته به نقاط ضعف و نقاط قوّت کودک بسیار متفاوت است. توانایی کودک در انجام ریاضی تحت تاثیر ناتوانی یادگیری زبان، اختلال بینایی یا مشکل در توالی، حافظه یا سازماندهی کردن خواهد بود.
کودک مبتلا به ناتوانی یادگیری مبتنی بر ریاضی ممکن است با حفظ و سازماندهی اعداد، اعمال ریاضی و اعداد حقیقی (مانند 5+5 = 10 یا 5 × 5 = 25) دست و پنجه نرم کند. کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری در ریاضی نیز ممکن است با اصول شمارش (مانند شمارش دو نفره یا شمارش پنج نفره) مشکل داشته باشند و یا در گفتن زمان مشکل داشته باشند.
اختلال یادگیری در نوشتن (dysgraphia)
اختلالات یادگیری در نوشتن می تواند شامل عمل فیزیکی نوشتن یا فعالیت ذهنی درک اطلاعات باشد. اختلال نوشتن اساسی به دشواری جسمانی در شکل دادن کلمات و حروف اشاره دارد. ناتوانی در نوشتن بیانگر تلاش برای سازماندهی افکار روی کاغذ است. علائم اختلال یادگیری زبان نوشتاری حول عمل نوشتن می چرخد. این مشکلات شامل موارد زیر هستند:
- نظافت و ثبات بیش از اندازه در نوشتن
- کپی دقیق حروف و کلمات
- سازمان دهی بیس از اندازه نوشتن
انواع دیگر اختلالات یادگیری
خواندن، نوشتن و ریاضی تنها مهارت هایی نیستند که تحت تأثیر اختلالات یادگیری قرار می گیرند. انواع دیگر اختلال یادگیری شامل مشکلات در مهارت های حرکتی (حرکت و هماهنگی)، درک زبان گفتاری، تمایز بین صداها و تفسیر اطلاعات بصری است.
اختلالات یادگیری در مهارت های حرکتی (dyspraxia)
دشواری حرکتی شامل مشکلات حرکتی و هماهنگی است که طی آن مهارت های حرکتی ظریف (مانند نوشتن) یا درشت (مانند دویدن) دچار اختلال شده باشد. برای دویدن یا نوشتن مغز باید بتواند با اندام های لازم برای تکمیل این اعمال ارتباط برقرار کند که در dyspraxia این مهارت سلب شده. علائمی که بیان می کند فرزند شما دارای اختلال هماهنگی حرکتی است شامل مشکلات مربوط به توانایی های بدنی است. که نیاز به هماهنگی چشم و دست دارد، مانند نگه داشتن مداد یا بستن پیراهن.
اختلال یادگیری در زبان (aphasia/dysphasia)
اختلال یادگیری زبانی و ارتباطات شامل توانایی در فهم یا تولید زبان گفتاری است. علائم اختلال یادگیری مبتنی بر زبان (language) شامل مشکلات مربوط به مهارت ها ی کلامی زبان است. مانند توانایی بازگو کردن یک داستان، روان بودن گفتار و توانایی درک معانی کلمات، جهت ها و موارد مشابه آن.
مشکلات پردازش شنوایی و بینایی (اهمیت گوش و چشم)
چشم ها و گوش ها ابزار اصلی انتقال اطلاعات به مغز هستند، فرآیندی که گاهی اوقات “ورودی” نیز نامیده می شود. اگر چشم ها یا گوش ها به درستی کار نکنند، ممکن است اختلال یادگیری ظاهر شود.
-
اختلال پردازش شنوایی (Auditory processing disorder)
توانایی شنیدن صحیح چیزها بر مهارت های خواندن، نوشتن و املا تأثیر زیادی می گذارد. بنابراین ناتوانی در تشخیص تفاوت های ظریف در صداها صداسازی کلمات و درک مفاهیم اساسی خواندن و نوشتن را دشوار می کند.
-
اختلال پردازش بینایی (Visual processing disorder)
مشکلات در درک بصری شامل از دست دادن تشخیص تفاوت های ظریف در اشکال، معکوس کردن حروف یا اعداد می باشند. به علاوه رد شدن از کلمات/خطوط، درک نادرست عمق/فاصله یا مشکل در هماهنگی چشم و دست هم حاکی از اختلال پردازش بینایی در کودک است. پردازش بینایی می تواند بر مهارت های حرکتی، درک مطلب و ریاضی تأثیر بگذارد.
سایر اختلالاتی که یادگیری را مشکل می کند.
مشکلات مدرسه همیشه ناشی از اختلال یادگیری نیست. اضطراب، افسردگی، رویدادهای استرس زا، ضربه های روحی و سایر شرایطی که بر تمرکز تأثیر می گذارند هم یادگیری را به چالش می کشد. علاوه بر این، اختلال نقص توجه و اوتیسم گاهی اوقات هم زمان ایجاد می شوند یا با اختلالات یادگیری اشتباه گرفته می شوند.
اختلال نقص توجه و بیش فعالی اگرچه ناتوانی یادگیری در نظر گرفته نمی شود، اما مطمئناً می تواند یادگیری را مختل کند. کودکان مبتلا غالباً در تمرکز، رعایت دستورالعمل ها، سازماندهی و انجام تکالیف خانه مشکل دارند. کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم هم ممکن است در برقراری ارتباط، خواندن، یادگیری مهارت های اولیه و … دچار مشکل شوند.
کودکان دارای اختلال یادگیری می توانند موفق شوند و می شوند.
مواجهه با این احتمال که کودک شما دارای اختلال یادگیری است، دشوار است. هیچ والدینی نمی خواهد رنج فرزند خود را ببیند. ممکن است تعجب کنید که این امر می تواند برای آینده فرزند شما به چه معنا باشد. یا نگران باشید که چگونه می تواند در مدرسه به موفقیت برسد. شاید نگران این باشید که با توجه کردن به مشکل یادگیری فرزند خود ممکن است برچسب “کُند” بودن به او زده شود. اما نکته مهمی که باید به خاطر بسپارید این است که اکثر بچه های دارای اختلال یادگیری مانند دیگران باهوش هستند. آن ها فقط باید به شیوه هایی آموزش ببینند که متناسب با سبک های یادگیری منحصر به فرد آن ها باشد.
منابع اختلال یادگیری چیست
برای اطلاعات بیشتر در مورد نقش کاردرمانی در اتیسم، لینک زیر را بزنید.