آتاکسی اصطلاحی است که برای اشاره به مسائل مربوط به هماهنگی یا کنترل عضلات استفاده می شود. افراد مبتلا به آن اغلب در مواردی مانند حرکت، تعادل و گفتار مشکل دارند. چندین نوع مختلف آتاکسی وجود دارد و هر نوع علت متفاوتی دارد. در اصل این کلمه به معنی عدم داشتن هماهنگی در افراد است. این به معنی نداشتن تعادل و مشکل در راه رفتن و قدم زدن است. این اختلال حتی روی انگشتان، دست ها، بازوها، پاها و تمام بدن تاثیر می گذارد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این ناتوانی ادامه مطلب را بخوانید. اختلال تعادل معمولاً در نتیجه ی آسیب به قسمتی از مغز است که وظیفه هماهنگی حرکات را به عهده دارد.
علائم آتاکسی
نشانه های این بیماری از فردی به فرد دیگر و بر اساس نوع اختلال متفاوت است. سرعت پیشرفت بیماری هم به همین شکل است. نشانه ها ممکن است به کندی پیشرفت کنند در طول دهه ها- یا سریعاً در عرض چند ماه. نشانه های رایج عبارتند از:
- عدم هماهنگی
- لکنت زبان
- مشکل خوردن و بلعیدن
- کاهش یا از دست دادن مهارت های حرکتی ظریف
- مشکل در راه رفتن
- ناهنجاری های راه رفتن
- ناهنجاری های حرکت چشم
- لرزش اندام ها و عضلات در آتاکسی هم دیده می شود.
- تغییر در گفتار
- مشکلات قلبی
- سختی در بلع
- عدم تعادل به همراه افتادن های مکرر فرد بیمار
- برخی از مشکلات بینایی مثل حرکات چشمی آهسته تر از حد معمول، دودوئک چشم (نیستاگموس) که نوعی از حرکت غیر ارادی چشم است.
افراد مبتلا به آتاکسیا اغلب برای کمک به تحرک خود نیاز به استفاده از ویلچر، واکر و یا اسکوتر دارند. در اغلب موارد به ظاهر بیمار حالت بسیار ناشیانه ای در انجام رفتارهای خود دارد. بیماران در اموری مانند پوشیدن لباس ها، غذا خوردن، برداشتن اشیا کوچک و مهارت هایی مثل نوشتن مشکل دارند.
علل رایج اختلال تعادل
آسیب، تحلیل رفتن یا از دست دادن سلول های عصبی در بخشی از مغز شما که هماهنگی عضلات (مخچه) را کنترل می کند، منجر به آتاکسیا می شود. مخچه شما شامل دو قسمت از بافت تا شده است که در پایه ی مغزتان نزدیک به ساقه مغزی قرار دارد. این ناحیه از مغز به تعادل و هم چنین حرکات چشم، بلع و گفتار کمک می کند.
بیماری هایی که درآن ها، به نخاع و اعصابی که مخچه را به عضلات ارتباط می دهند، آسیب برسد می توانند باعث ناهماهنگی شوند. علت های شناخته شده برای آتاکسی در افراد شامل موارد زیر هستند.
- ضربه به سر. آسیب به مغز یا نخاع در اثر ضربه ای که به سر وارد شده ممکن است در یک حادثه رانندگی رخ دهد. این می تواند باعث عدم تعادل مخچه حاد شود که به طور ناگهانی ظاهر می شود.
- سکته. انسداد یا خونریزی در مغز می تواند باعث آتاکسیا شود. وقتی خونرسانی به بخشی از مغز شما قطع شود یا به شدت کاهش یابد. بافت مغز از اکسیژن و مواد مغذی محروم می شود و سلول های مغزی می میرند.
- بیماری های خود ایمنی. مولتیپل اسکلروزیس، سلیاک و سایر شرایط خود ایمنی می توانند باعث اختلال تعادل شوند.
- فلج مغزی. یک اصطلاح کلی برای گروهی از اختلالات ناشی از آسیب های مغزی کودک در طی رشد زودرس است. آسیب قبل، حین یا اندکی پس از تولد رخ می دهد. که بر توانایی کودک در هماهنگی حرکات بدن تأثیر می گذارد.
- عفونت ها. آتاکسیا می تواند یک عارضه غیر معمول در آبله مرغان و سایر عفونت های ویروسی مانند HIV و بیماری لایم باشد. نشانه های عدم تعدل فرد ممکن است در مراحل بهبودی عفونت ظاهر شود و روزها یا هفته ها ادامه یابد. به طور معمول، با گذشت زمان این نوع آتاکسی برطرف می شود.
علل نامتداول ایجاد آتاکسی
- سندرم های پارانئوپلاستیک. اینها اختلالات نادر و تخریب کننده ناشی از پاسخ سیستم ایمنی بدن به یک تومور سرطانی است. که معمولاً از سرطان ریه، تخمدان، پستان یا لنفاوی ایجاد می شود. اختلال هماهنگی می تواند ماه ها یا سالها قبل از تشخیص سرطان ظاهر شود.
- ناهنجاری در مغز. یک منطقه آلوده (آبسه شده) در مغز ممکن است باعث این ناتوانی شود. در هر حال رشد مغز، به لحاظ سرطانی (بدخیم) یا غیر سرطانی (خوش خیم) می تواند به مخچه آسیب برساند.
- واکنش های سمی. یک اثر جانبی بالقوه در برخی از داروها، به ویژه باربیتورات ها اختلال تعادل است. هم چنین آرام بخش ها، داروهای ضد صرع، بعضی شیمی درمانی ها و سمیت ویتامین B-6 هم می توانند باعث ناهماهنگی شوند. شناسایی این علل از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا تأثیرات آن ها اغلب برگشت پذیر است.
- مسمومیت با الکل و مواد مخدر. مسمومیت با فلزات سنگین، مانند سرب یا جیوه.
- کمبود ویتامین E، ویتامین B-12 یا تیامین.
- مشکلات تیروئید مثل کم کاری تیروئید و پارا تیروئید هم می توانند باعث اشکالاتی در تعادل بیمار شوند.
- ابتلا به ویروس کووید 19. این عفونت معمولاً در موارد بسیار شدید باعث عدم هماهنگی و تعادل می شود.
تشخیص آتاکسی
همراه با گرفتن یک سابقه پزشکی کامل، سابقه خانوادگی و معاینه کامل عصبی و جسمی، توسط پزشک آزمایشات زیر هم ممکن است انجام شوند.
- تست های آزمایشگاهی (که شامل بررسی خون و ادرار بیمار است.)
- آزمایش ژنتیکی. آزمایش هایی برای تعیین این که آیا فرد دارای تغییرات ژنی خاص (جهش) یا تغییرات کروموزومی شده است. که درصورت مثبت بودن احتمال ابتلا به یماری های ژنتیکی فرد افزایش می یابد.
- تصویربرداری مغناطیسی یا ام آر آی.
این آزمایش ها هم چنین ممکن است برای رد سایر شرایط و بیماری هایی که می توانند باعث اختلال تعادل شوند هم استفاده شود. برخی شرایط ممکن است باعث ایجاد ناگهانی آتاکسی شود، از جمله آسیب به سر، سکته مغزی، خونریزی مغزی، عفونت.
برخی از بیماری های دیگر هم می توانند باعث کاهش تدریجی آتاکسی شوند. مانند کم کاری تیروئید، سو مصرف الکل، کمبود بعضی ویتامین ها و … .
برای رد اختلالات دیگر ممکن است آزمایش های مختلف خونی انجام شود. آزمایش خون ژنتیکی برای انواع مختلف آتاکسی ارثی انجام خواهد شد.
منابع