بی حسی پس از سکته مغزی عارضه ثانویه رایجی است که حاصل از آسیب به مناطق پردازش کننده حسی در دستگاه عصبی مرکزی می‌باشد.
از دست دادن حس و یا ایجاد مشکلات حسی متنوعی مانند سوزن سوزن شدن و خواب رفتن اندام ها ، از جمله عوارض دیگری است که می‌توان آن ها را در افراد مبتلا مشاهده کرد.
بی حسی در برخی از افراد با سابقه سکته های مغزی ، در نتیجه طی شدن روند طبیعی ترمیم بافت ها ، به مرور زمان بهبود یافته و رفته رفته کمرنگ تر خواهد شد.
در طرف مقابل نیز طیف وسیعی از بیماران مبتلا به سکته مغزی را می‌توان مشاهده کرد که برای بهتر شدن و بازگشت پردازش حسی بهنجار در ایشان ، نیاز به بکارگیری مداخلات توانبخشی ، امری ضروری به نظر می‌رسد.
در این مقاله قصد داریم تا به بی حسی بعد از سکته مغزی ، علل و درمان ها بپردازیم.
چه چیزی باعث بی حسی بعد از سکته مغزی می‌شود؟
برای درک چرایی به وجود آمدن مشکلات مغزی ، ابتدا باید بدانیم که سکته چگونه بر مغز تاثیر می‌گذارد.
سکته مغزی عموما زمانی رخ می‌دهد که جریان خون در مغز مسدود و یا محدود شود.
هنگامی که سلول های مغزی از مواد مغزی موجود در خون محروم شوند ، به صورت برگشت ناپذیری از بین خواهند رفت و عملکرد آن ها نیز مختل خواهند شد.
در مورد سکته مغزی بیشتر بخوانید
ناحیه ای از مغز که تحت تاثیر آسیب قرار گرفته است ، عامل تعیین کننده ای در تعیین و بروز عوارض ثانویه سکته به حساب می‌آید.
بنابراین دو ناحیه “تالاموس” و “لوب پس سری” شایسته نگاه عمیق تری در این زمینه می‌باشند.
تالاموس ، مسئول تفسیر و پردازش اولیه ۹۸ درصد از محرک های ورودی و پیام های حسی تولید شده توسط گیرنده ها (به جز حس بویایی) می‌باشد.
در وضعیتی مشابه ، لوب آکسیپیتال (پس سری) با دریافت ورودی های حسی از طریق گیرنده های حواس پنج‌گانه ، آن ها را از هم متمایز می‌کند.
بنابراین، مشکلات حسی در این افراد در نتیجه سکته های هموراژیک یا ایسکمیک تالاموس و یا لوب پس سری به وقوع می‌پیوندند.
البته شرایط ویژه دیگری نیز وجود دارند که ممکن است با تحت تاثیر قرار دادن قسمت های دیگری از مغز ، باعث به وجود آمدن مشکلات حسی شوند.
بی حسی پس از سکته مغزی چقدر به طول می‌انجامند؟
بسته به میزان شدت و محل آسیب دیدگی ، میزان زمان مورد نیاز برای بهبودی متفاوت خواهد بود.
برخی از بیمارانی که بهبودی خودبه‌خودی را تجربه می‌کنند ، معمولا بعد از گذشت چند ماه از وقوع سکته مغزی به حالت طبیعی برخواهند گشت.
با این حال ، در صورتی که بازگشت خودبه‌خودی پردازش صحیح صورت نگیرد ، بیمار باید توسط درمانگران حیطه توانبخشی تحت مداخله قرار بگیرد.
مطالعات انجام شده در این زمینه ، بیان کننده تاثیر زیاد مداخلات زودهنگام در طی مدت زمان ۳ ماه اول پس از حادثه می‌باشد.
در صورت به تعویق افتادن زمان شروع مداخلات توانبخشی و رویکرد های درمان حسی ، ممکن است زمان انتظار برای بهبودی کامل را تا مدت ۵ سال پس از وقوع سکته افزایش دهد.
روش های درمان مشکلات حسی پس از وقوع سکته
در این قسمت قصد داریم تا انواع روش های توانبخشی موجود برای درمان مشکلات حسی را مرور کنیم.
به یاد داشته باشید که با پیگیری زودهنگام مداخلات توانبخشی در همان روز های ابتدایی ترخیص از بیمارستان و پایان بستری ، شانس اثربخشی این درمان ها را برای پایان دادن به مشکلات حسی چند برابر خواهد کرد.
• درمان بی حسی با تمرینات بازآموزی حسی
بی حسی ناشی از سکته مغزی ، با دیگر مشکلات حسی از این جهت تفاوت دارند که حاصل از آسیب در پردازش حسی مغز می‌باشند ، نه بافت موضعی.
بنابراین یکی از روش های بسیار اثر بخش در این زمینه ، بازآموزی حسی خواهد بود که به آن آموزش مجدد حسی نیز گفته می‌شود.
این روش توانبخشی مبتنی بر فرآیند هایی به نام تشکیل نوروپلاستیسیته متکی است.
در واقع تشکیل نوروپلاستیسیته به استفاده از توانایی مغز برای سازماندهی مجدد و ایجاد راه های ارتباطی جدید و یا تقویت آن ها (سیناپس ها) برای آموختن مهارت های تازه و یا تثبیت مهارت های قبلی گفته می‌شود.
باز آموزی حسی به دنبال آموزش مجدد مغز در پی انجام تمرینات حسی مبتنی بر لمس کردن ، اتفاق می‌افتد.
فرآیندی که در آن نخست اشیائی با بافت های مختلف (کاغذ سنباده و خشن ، توپ های پنبه ای کرکی ، پارچه های ابریشمی و …) با پوست نقاط مختلفی از بدن فرد مبتلا ، آن هم با چشمان بسته تماس داده شده و در پی آن فرد پس از اندکی درنگ ، چشمان خود را باز کرده و این بار با خیره شدن و تمرکز بر روی بافت ، مجددا آن را لمس می‌کند.
اگرچه تمرینات بازآموزی حسی در ابتدا می‌توانند بسیار دشوار باشند (مخصوصا در حالتی که هیچ حسی وجود نداشته باشد) اما هدف از انجام این مداخلات ، ایجاد ارتباطات و سیناپس های بین سلولی از طریق ارائه محرک های تکراری به صورت مجدد می‌باشد.
• درمان بی حسی با الکترواکوپانکچر (طب سوزنی الکتریکی)
طب سوزنی یکی از درمان های جایگزینی است که شامل فرو کردن سوزن های نازک خاصی در نقاط مشخصی از پوست بخش های مختلف بدن می‌باشد.
حال برخی از اوقات ، بر روی هر یک از این سوزن های نازک ، ولتاژ الکتریکی محدودی نیز اعمال می‌شود که به آن طب سوزنی الکتریکی گفته می‌شود.
مطالعات اخیر نشان داده‌اند که طب سوزنی الکتریکی در بیماران با سابقه سکته مغزی با نقص حسی تنی (مانند بی حسی) به درمان و تقویت عصبی کمک می کند.
این مطالعات همچنین خاطرنشان کردند که بیماران تحت درمان با طب سوزنی الکتریکی پاسخ مثبت بیشتری نسبت به تحریکات لمسی (مانند تمرینات بازآموزی حسی) نشان داده اند ، اما هر دو این روش ها در نهایت باعث افزایش انعطاف پذیری عصبی و بهبودی بی حسی پس از سکته مغزی گردیده اند.
• درمان بی حسی با آینه (آینه درمانی)
استفاده درمانی از آینه (آینه تراپی) معمولا برای ارتقاء ریکاوری حرکتی دست ، پس از سکته مغزی استفاده می‌شود ، به خصوص زمانی که حرکت دست با شدت زیادی تحت تاثیر آسیب های حسی قرار گرفته باشد.
این کار با قرار دادن یک آینه رومیزی روی دست سمت آسیب دیده انجام می‌شود ، سپس فرد بیمار تمرینات مختلف را با دست سالم خود انجام داده و در عین حال ، انعکاس حرکات و کنترل جابه‌جایی های آن را بر روی آینه ای که بر روی دست معیوب قرار گرفته است ، تماشا می‌کند.
این موضوع به فعال شدن “نورون های آینه ای” در مغز کمک کرده و در نهایت باعث بازآموزی حسی و حرکتی و نیز انعطاف پذیری عصبی خواهد شد.
یادداشتی در باب اهمیت پیگیری درمان بی حسی در سکته مغزی و حفظ ایمنی
درمان بی حسی پس از سکته مغزی از آن جهت می‌بایست جدی گرفته شود که ناتوانی های حسی خطرات خاص خود را به همراه خواهند داشت.
برای درک بیشتر اهمیت این موضوع ، تصور کنید که در لمس پوست قسمت خارجی بازوی خود ، ناتوان هستید و قصد دارید تا ناهار را با جوشاندن مقداری پاستا بر روی اجاق گاز ، آماده کنید.
حال اگر به دقت به حالت دستان خود توجه نکنید ، ممکن است خود را بسوزانید.
لباس پوشیدن مثال بارز دیگری است که نشان دهنده اهمیت حس لامسه در انجام وظایف روزمره می‌باشد ، به طوری که در صورت وجود مشکلات حسی در ناحیه کف و روی پای خود ، ممکن است طناب کفش خود را بیش از حد سفت کنید و این موضوع باعث ایجاد سایش و فشار و نهایتا زخم بر روی پای شما بعد از گذراندن یک روز کاری و پر فعالیت شود.
بنابراین، اگر بعد از سکته با بی حسی دست و پنجه نرم می‌کنید ، مهم است که همیشه مراقب ناحیه آسیب‌دیده خود باشید.
برای صورت گرفتن بهترین درمان ، از یک کاردرمانگر کمک بگیرید تا شما را در شروع آموزش مجدد حسی کمک کرده و بازگشت حس پس از سکته را تقویت کند.
درباره کاردرمانی در سکته مغزی بیشتر بخوانید!
منبع :