تمرینات توانبخشی ضایعه نخاعی از جمله تمریناتی هستند که افرادی که دچار ضایعه نخاعی شده اند باید به صورت روزانه انجام دهند. ضایعه نخاعی یک عارضه مزمن می باشد که ممکن است مشکلات زیادی را در زندگی فرد ایجاد می کند. این تمرینات لازم است در کنار تمرینات توانبخشی از جمله کاردرمانی در ضایعه نخاعی و فیزیوتراپی در ضایعه نخاعی انجام شوند. افراد زیادی سالانه دچار ضایعه نخاعی شدع و به کلینیک های توانبخشی مراجعه می کنند. انجام یک سری تمرینات خانگی ضایعه نخاعی برای این افراد در کنار مداخلات توانبخشی لازم است.
ورزش و ضایعه نخاعی
تمرینات توانبخشی ضایعه نخاعی (Spinal Cord Injury) به دلایل زیادی لازم الاجرا هستند. تحقیقات در جامعه ضایعه نخاعی نشان داده است که ورزش باعث بهبود تنفس، قدرت عضلانی، گردش خون، اعتماد به نفس، اضطراب و استقلال می شود. به علاوه بر کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی هم کمک می کند. و از عوارض ثانویه مانند عفونت ادراری، زخم بستر و کاهش یبوست جلوگیری می کند. بعد از آسیب نخاعی موانع زیادی برای ورزش وجود دارد که دلسرد شدن یا احساس غیرممکن بودن آن آسان است. اما تمرینات خانگی ضایعه نخاعی و فعالیت بدنی منظم برای سالم ماندن و احساس خوب داشتن مهم است، خصوصاً اگر دچار ضایعه نخاعی هستید. در طول تمرینات توانبخشی در ضایعه نخاعی و مداخلات توانبخشی از جمله کاردرمانی در ضایعه نخاعی و فیزیوتراپی در ضایعه نخاعی، چالش های واضحی وجود دارد، اما هنوز هم می توان بعد از ضایعه نخاعی ورزش کرد.
انواع آسیب نخاعی
آسیب های نخاعی را می توان به دو نوع تقسیم کرد.
- آسیب کامل نخاع: باعث آسیب دائمی در ناحیه نخاع آسیب دیده می شود. پاراپلژی و تتراپلژی نتیجه آسیب های کامل نخاع است.
- آسیب ناقص نخاع: به آسیب جزئی نخاع اشاره دارد. توانایی حرکت و میزان احساس به ناحیه آسیب دیده ستون فقرات و شدت آسیب بستگی دارد.
از نظر سطح ضایعه و شدت آسیب هایی که بر فرد می گذارد، به صورت زیر تقسیم بندی می شود.
- آسیب نخاع گردنی که شدیدترین نوع است، بر ناحیه سر، گردن و بالای شانه ها تأثیر می گذارد. تمرینات توانبخشی ضایعه نخاعی حتی برای شدیدترین نوع هم موثر خواهد بود.
- آسیب های نخاعی قفسه سینه عضلات فوقانی قفسه سینه، میانی کمر و شکم را تحت تأثیر قرار می دهد. عملکرد دست و بازو معمولاً با این سطح از آسیب نخاعی طبیعی است.
- آسیب های کمری نخاع روی باسن و پاها تأثیر می گذارد. با کمک این تمرینات ممکن است این افراد به صندلی چرخدار یا پیاده روی با بریس نیاز داشته باشند.
- آسیب های نخاعی دنبالچه بر روی باسن، پشت ران، نشیمن گاه و اندام های لگن تأثیر می گذارد. افراد ممکن است بتوانند با این سطح از آسیب نخاعی راه بروند.
دستورالعمل های ورزشی در تمرینات توانبخشی ضایعه نخاعی
دانشکده پزشکی ورزشی آمریکا دستورالعمل های کلی و در ادامه تمرینات توانبخشی ضایعه نخاعی را برای همه بزرگسالان سالم و ضایعه نخاعی توصیه می کند.
| حداقل 5 روز در هفته | ورزش با شدت متوسط. فعالیت های بالقوه مثل فعالیت های هوازی، بدنسازی و ورزش های انعطاف |
| حداقل 3 روز در هفته | ورزش شدید. فعالیت های بالقوه مثل فعالیت های هوازی، بدنسازی و ورزش های انعطاف در تمرینات توانبخشی ضایعه نخاعی |
| 3-5 روز در هفته | ترکیبی از تمرینات هوازی با شدت متوسط و شدید، بدنسازی، ورزش های انعطاف وتحمل وزن |
| 2-3 روز در هفته | ورزش های قدرتی و استقامتی، بدنسازی، تمرینات تعادلی و تمرینات کالیستنیک مثل دراز و نشست |
در ادامه این موارد را نیز برای تمرینات خانگی ضایعه نخاعی اضافه می کند:
- آگاهی از Dysreflexia (وضعیت اورژانسی افزایش شدید فشار خون به دنبال فعالیت زیاد دستگاه عصبی خودمختار در بیماران با ضایعه T6 به بالا)
- تخلیه کیسه ی ادرار قبل از شروع ورزش
- جلسات ورزشی باید شامل دوره های کوتاه مدت 5-10 دقیقه با شدت متوسط و متناوب با استراحت های 5 دقیقه ای باشد.
به طور مثال شما می خواهید حدود 5 روز در هفته ورزش کنید. 3-5 روز را ورزش های هوازی یا تحمل وزن انجام دهید و 2-3 روز هم ورزش های قدرتی داشته باشید. می توانید هر دو را در یک جلسه از تمرینات ترکیب کنید. ورزش های انعطاف پذیری را می توانید روزانه انجام دهید. این موارد در کنار مداخلات کاردرمانی در ضایعه نخاعی و فیزیوتراپی در ضایعه نخاعی ضروری هستند.
مولفه های لازم یک برنامه ی تمرینی
برنامه ی تمرینی شما باید شامل سه مولفه ورزش های هوازی، بدنسازی و انعطاف پذیری/کشش باشد.
ورزش های ایروبیک (هوازی) از تمرینات توانبخشی ضایعه نخاعی
مثال ها
- هل دادن ویلچر (Wheelchair pushing)
- ایروبیک نشسته
- دستگاه های مناسب ورزش بازویی
- پیاده روی فقط برای برخی ضایعات ناقص
برنامه ی ورزشی هوازی برای افراد با ضایعه نخاعی تتراپلژی و پاراپلژی شامل موارد زیر است:
- یک بخش هوازی 25 دقیقه ای که با گرم کردن و سرد کردن کامل می شود.
- در این تمرینات یک بخش مقاومتی، با استفاده از از کش های الاستیک یا وزنه های آزاد هم در مرحله بعد خواهد بود.
- یک بخش انعطاف پذیری/ کششی برای پایان کار
توجه داشته باشید که تمرینات گفته شده به جای فیزیوتراپی یا تمریناتی که پزشک تجویز کرده است، استفاده نشود. هدف این است که فعالیت بدنی را در زندگی روزمره خود بگنجانید.
بدن سازی و تمرینات مقاومتی از تمرینات توانبخشی ضایعه نخاعی
برنامه تمرینی باید شامل برخی از فعالیتهای زیر باشد.
- وزنه های آزاد
- کش های الاستیک
- وزنه های دیواری
- فعالیت خانه داری
- دستگاه های بدن سازی که جز تمرینات توانبخشی ضایعه نخاعی موثر هستند.
هنگام انجام تمرینات بدن سازی این دستورالعمل ها را دنبال کنید.
- با وزن کم شروع کنید.
- 3-5 ست با 10- 15 بار تکرار و شدت متوسط 2-3 جلسه در هفته داشته باشید.
- کیفیت حرکات را در کل حفظ کنید. اگر نمی توانید مقدار وزنه یا تعداد تکرارها را کاهش دهید.
- از موقعیت های دردناک اجتناب کنید.
- روزهای متناوبی را برای استراحت عضلات در نظر بگیرید.
- از آسیب های بیش از حد جلوگیری کنید.
تمرینات کششی/انعطاف پذیری
حرکات کششی به شما امکان می دهد انعطاف پذیری بدنتان را حفظ کنید. این نوع تمرینات توانبخشی ضایعه نخاعی به وضعیت بدن، تعادل و فعالیت های روزمره مانند لباس پوشیدن و استحمام کمک می کند. به حالاتی که در تمام روز هستید فکر کنید و برنامه کششی خود را روی عضلاتی که بیشتر استفاده می شوند، متمرکز کنید. کشش های بالاتنه، شانه، بازو و گردن را روزانه انجام دهید. تمرینات کششی را به مدت 20 تا 30 ثانیه آرام نگه دارید.
بسیار عالی و کاربری